Setubandhmahakavyam

SR No.: 001887
Original Sutra Author: Pravarsen
Author: Ramnath Tripathi Shastri
Publisher: Krishnadas Academy Varanasi
Publication Year: 2002
Total Pages: 738
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari, Story, & Literature
File Size: 13 MB

Page 323

३०६ ]
सेतुबन्धम्
[ वेलातट संबद्धा गताप निवर्तमानजलरयविधूयमाना । लसत्किरणविटपा आन्दोल्यते मरकतप्रभावनराजी ॥ ] मरकतानां प्रभैव वनराजी वनं वारि कान वा तस्य राजी परम्परा आन्दोल्यते पर्वतपतनोत्थतरङ्गेण चञ्चला क्रियते । तदुक्तम् - तापनिवर्तमानस्य गतस्यागतस्य जलस्य रयेण विधूयमाना क्षोभ्यमाणा । पुनः कीदृशी । वेला तीरं नीरं वा तत्त संबद्धा । एवं 'हल्लन्त' इति लसदर्थे देशी । तथा च लसन्तः संचारिण: किरणा एव विटपा यस्याः सा । अन्यत्रापि तरुकम्पे शाखाकम्पो भवति । या मरकतवत्प्रभा यस्या इति हरिद्वर्णा वनराजी वनपङ्क्तिः सेतुपर्वतोपरिस्था आन्दोल्यते । कीदृशी । लसत्किरणमितस्ततो गमनं येषाम् । 'क विक्षेपे' धातुः । तादृशा विटपा यस्याः । तरङ्गगतागतेन शाखानां गतागतमिति मदुन्नीतः पन्थाः ॥ ४५ ॥
विमला - संचरणशील किरणरूप शाखाओं वाली, वेलातट पर सम्बद्ध मकरत प्रभारूप वनराजि, गतागत जल के वेग से क्षुब्ध एवम् आन्दोलित की जा रही थी ।। ४५ ।।
[ अष्टम
जलहस्तिसर्पयोः संबन्धमाह
[ दन्तेषु
दन्तेसु बलिअलग्गा खोहुप्पित्थगन संपहारुषित्ता । करिमअराण भुअंगा पडन्ति कालासमण्डलपडिच्छन्दा ||४६ ॥ वलितलग्नाः क्षोभोद्विग्नगजसंप्रहारोत्क्षिप्ताः । करिमकराणां भुजंगाः पतन्ति कालायसमण्डलप्रतिच्छन्दाः ॥ ] भुजंगा : करिमकराणां दन्तेषु वलितलग्ना वेष्टितलग्नाः सन्तः पतन्ति । किंभूताः । क्षोभेण समुद्रस्येत्यर्थात् उद्विग्नैः क्रुद्धैर्वन्यैर्गजैः संप्रहारेण प्रवाह पूर्व - मुत्क्षिप्ताः । समुद्रक्षोभेण देवात्पुरः प्राप्ताः । शुण्डयोध्वं प्रेरिता इत्यर्थः । यद्वाक्षोभोद्विग्नैर्वन्यैर्गजैः समं संप्रहारे युद्धे उत्क्षिप्ताः करिमकरैरेवेत्यर्थः । अत एव कालायसममण्डलं लौहवलयस्तत्प्रतिच्छन्दास्तुल्यरूपाः । 'कालायसमयो लोहं गिरिसारमशस्त्रकम्' इति कोषः ॥ ४६ ॥
विमला - समुद्रक्षोभ से क्रुद्ध जलगजों ने युद्ध में जिन सर्पों को अपनी सूड से ऊपर की ओर फेंक दिया, वे उनके दाँतों में लौहवलय के समान लिपटे हुये गिर रहे थे । ४६ ॥
कल्लोलानामानुकूल्यमाह
पव्वअवडनाइद्धो जो चित्र उग्रहिस्स पडिणिअत्तइ पडमम् । सोचिअ सलिलद्धन्तो ग्रण्णोहुतविसमं वलेइ णलवहम् ॥४७॥ [ पर्वतपतनाविद्धो य एवोदधेः प्रतिनिवर्तते प्रथमम् । स एव सलिलार्धान्तोऽन्यतोऽभिमुखविषमं वलयति नलपथम् ।। ]