Page Text
________________
१२]
सेतुबन्धम्
[ प्रथम
तेष्वपराधेषु विघटिता ततः पुनरपराधमार्जनादिना परिस्थापिता प्रथमावस्थां प्रापिता । एवं प्रमुखरसिका च । तथा च मैत्रीव काव्यं सहृदयनिर्वाह्यमिति भावः । काव्यकथापक्षे प्रमुखरसः शृङ्गारादिस्तद्युक्ता । 'चुक्कशब्दः प्रमादे देशी' इति केचित् ॥६॥
विमला - अभिनव राजा ( प्रवरसेन ) से आरब्ध की गई, अनवहित कवि की भूल (छन्दोभङ्गादि ) से विघटित होती हुई पुनः परिष्कृत की गई, प्रमुख रसों ( शृङ्गारादि ) से युक्त काव्यकथा, अभिनव राग से आरब्ध की गई, अनवहितजन के अपराध से विघटित होती हुई पुनः अपराधमार्जन से प्रथमावस्था को प्राप्त हुई प्रमुख रसिक वाली मंत्री के समान दुःख से निर्वाह्य होती है ॥ ६ ॥
काव्यानामुपादेयताप्रयोजकं रूपमाह
परिवड्ढइ विष्णाणं संभाविज्जइ जसो विढप्पन्ति गुणा । सुव्वइ सुडरिसचरित्रं किं तं जेण ण हरन्ति कव्वालावा ॥१०॥ [परिवर्धते विज्ञानं संभाव्यते यशोऽन्ते गुणाः । श्रूयते सुपुरुषचरितं किं तद्येन न हरन्ति काव्यालापाः ॥ ]
काव्यानामालापा येन न हरन्ति न मनोहारिणो भवन्ति । किं तत् । अपि तु न किमपीत्यर्थः । तदाह-यतः काव्याद्विज्ञानं विशिष्टज्ञानं वर्धते । तथा यशः संभाव्यते । गुणा विवेकादयोऽन्ते । सुपुरुषस्य रामादेश्वरितं श्रूयते । अत एतस्योपादेयत्वम् । तदुक्तम् — 'काव्यं यशसेऽर्थकृते व्यवहारविदे शिवेतरक्षतये' इत्यादि । परिवर्ध्यत इति वा । 'अर्जेर्विढप्पि:' इति विढप्पिरादेशः ॥१०॥
विमला - काव्य से विशिष्ट ज्ञान बढ़ता है, यश होता है, गुणों का अर्जन होता है, सत्पुरुष चरित का श्रवण होता है । जिससे काव्यालाप मनोहारी नहीं होते हैं वह तो व्यर्थ ही है ॥ १० ॥
निर्दोष काव्यातिदुष्करत्वमाह
इच्छाइ व धणरिद्धी जोव्वणलद्ध व्व श्राहिश्राई सिरी । दुःखं संभाविज्जइ बन्धच्छायाइ श्रहिणवा प्रत्थगई ॥११॥ [ इच्छ्येव धनऋद्धियौवनलब्धेवाभिजात्या श्रीः । दुःखं संभाव्यते बन्धच्छाययाभिनवार्थ गतिः ॥ ]
बन्धः काव्यशरीरं छन्दो वा तस्य च्छाया कान्तिस्तया बन्धरम्यतया अभिनवा अथं गतिरर्थप्रकारो दुःखं यथा स्यादेवं संभाव्यते संबध्यते । गतिविधाप्रकारास्तुल्यार्थाः । कया केव । इच्छया धनऋद्धिरिव । यथेच्छया धनर्द्धिर्दुःखं संबध्यते ।
1
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001887 |
| Book Title | Setubandhmahakavyam |
| Original Sutra Author | Pravarsen |
| Author | Ramnath Tripathi Shastri |
| Publisher | Krishnadas Academy Varanasi |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 738 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Story, & Literature |
| File Size | 13 MB |