Page Text
________________
१७२]
सेतुबन्धम्
[ पञ्चम
पर्वतानां दौःस्थ्यमाह
खुहिअसमुद्दुप्पइआ बाणुक्कित्तपडिएक्कवित्थ प्रवक्ता। विसमभरोणप्रसिहरा णहद्धवन्थवलिआ पडन्ति महिहरा ॥५१॥ [क्षुभितसमुद्रोत्पतिता बाणोत्कृत्तपतितकविस्तृतपक्षाः।
विषमभरावनतशिखरा नभोधपथवलिताः पतन्ति महीधराः ॥]
महीधरा नभोर्धपथादलिता वक्रीभूताः सन्तः पतन्ति। अर्थात्समुद्र एव । पतने हेतुमाह-कीदृशाः । क्षुभितात्समुद्रादुत्पतिता उड्डीनाः । अथ बाणेनोत्कृत्तः सन्प. तित एको विस्तृतः पक्षो येषां ते। एवं विषमभरेणाधिकगौरवेण विषमं वक्र सद्भरेण चावनतमेकं शिखरं येषां ते । अयमर्थ:-समुद्र होताशनी विपत्तिमधिगम्य -गगनममुड्डीय गतानां महीधराणां विस्तीर्यमाण एवैकस्मिन्पक्षे रामशरेणोत्कृत्य "पतिते विद्यमानतदपरपक्षगौरवेण तत्संनिहितशिखरावनतावर्धनमस्त एव ते निपेतुरिति नभस्यपि शरप्रसरणमिति सूचितम् ॥५१॥
विमला-( अपने त्राण के लिये ) क्षुब्ध समुद्र से आकाश को उड़े हुये पर्वत, राम के बाण से कट कर फैले हुये एक पंख के गिर जाने पर, दूसरे पक्ष के एकाङ्गी भार से करवट ले, आकाश के आधे मार्ग से (पुनः ) समुद्र में गिर गये ॥५१॥ सर्पाणां विपत्तिमाह
छिण्णविव इण्णभोआ कण्ठपडिट्ठविधजीविमागअरोसा। दिट्ठोहि बाणणिवहे डहिऊग मुमन्ति जीविआई भुरंगा ।। ५२।। [छिन्नविप्रकीर्णभोगाः कण्ठपरिस्थापितजीवितागतरोषाः।
दृष्टिभ्यां बाणनिवहान्दग्ध्वा मुञ्चन्ति जीवितानि भुजंगाः॥] भुजंगा जीवितानि मुञ्चन्ति । अत्र प्रकारमाह-कीदृशाः । छिन्ना अथ विप्रकीर्णा दिशि दिशि विक्षिप्ता भोगा येषाम् । एवं भोगानां छिन्नत्वादवस्थानाभावात्कण्ठ एव परिस्थापितजीविता अत एव केनेदं वपुः कृत्तमित्यागतक्रोधाः । अथ कि कृत्वा । दृष्टिभ्यां बाणनिवहान्दग्ध्वा प्रदीप्य । दृष्टिविषज्वालाशरज्वालयोः संबन्धात् । संकटपतिताः सर्पा दग्भ्यां विषज्वालामुद्वमन्तीति प्रसिद्धि : । तथा च यथायथा दृग्भ्यां विषज्वालामुज्झन्ति तथा तथा शरानलोपचयान्मृता इति भावः । दृष्टिभ्यां बाणनिवहान्दग्ध्वा मृता इत्यर्थ इति केचित् । 'उहिऊण' इति पाठे दृष्टिभ्यां शरनिवहानूहित्वा तर्कयित्वा । तथा च शरज्ञानानन्तरं मृता इत्यर्थः ॥५२॥
विमला-सौ के भोग ( शरीर ) राम के शर से छिन्न-भिन्न हो इधरउधर बिखर गये, अतएव कण्ठ में ही उनके प्राण स्थित रहे, अतएव क्रोधाविष्ट हो वे अपनी दृष्टि द्वारा (विषज्वाला से सम्बद्ध कर ) बाणों को प्रदीप्त करते हुये प्राण-विहीन हो गये ॥५२।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001887 |
| Book Title | Setubandhmahakavyam |
| Original Sutra Author | Pravarsen |
| Author | Ramnath Tripathi Shastri |
| Publisher | Krishnadas Academy Varanasi |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 738 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Story, & Literature |
| File Size | 13 MB |