Shadbhashachandrika

SR No.: 001877
Original Sutra Author: N/A
Author: Kamlashankar Pranshankar
Publisher: Rajkiya Granthamaladhikar Mumbai
Publication Year: 1916
Total Pages: 646
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 9 MB

Page 362

SHADBHASHACHANDRIKÂ.
335
for पूर्वाह्न । प्राक्कृ०चन्द्रि० mentions हारिद्र and मागध besides these. हारिद्रः - हलद्दो- हालदो । मागधः - मगहो —मागहो । The following verses from प्राकृ० चन्द्रिo give a complete list :—
'वाव्ययेषु हस्व आत: नित्यं त्वितरथान्यथा । अमान्तराविनामाङि वृथामुधापुरादिषु || वोत्खाते चामरे तालवृन्ते नाराचखादिरे । कुमारकालकवलाकापा रेवतहा लिके । ब्राह्मणे स्थापिते पूर्वाह्णे हारिद्रे च मागधे ॥'
घञि वा ॥ १ । २ । ३८ ।। P. 61
The T which is the Vriddhi substitute caused by a is optionally shortened.
a in the Sutra seems redundant since it can be derived here ( अनुवृत्त ) from the preceding Sutras. Trivikrama therefore observes that it is used to show that option ( विकल्प ) ceases from the next Satra - 'पुनर्वाग्रहणादुत्तरत्र न विकल्पः '.
प्रवाहः -- पव हो - पवाहो | प्रहारः - पहरो - पहारो । प्रकार :- पअरोपआरो ( पयरो - पयारो Hem ) । प्रस्तावः - पत्थवो - पत्थावो | Excep. - रागः- राओ । भागः - भाओ । प्राकृ० चन्द्रिo gives two more-पाकः -- पाओ । त्यागः - चाओ ।
संयोगे ॥ १ । २ । ४० ।। p. 61
The vowel followed by a conjunct consonant is shortened. आम्रः - अम्बो (Vide 'ताम्राम्रायोम्बे : ' p. 39 ) । ताम्रं - तम्बं । विरहाग्निः - विरहग्गी । अमात्यः- अमच्चो ( Vide 'त्योचैत्ये ' p. 33 ) । काव्यम् — कव्वं । मुनीन्द्र:- मुणिंदो | तीर्थम् - तित्थं । शीघ्रम् - सिग्धं । चूर्णम् - चुण्णं । सूत्रम् —सुत्तं । पूर्वम्-पुव्वं । नरेन्द्रो - णरिंदो ( ए being shortened in. to इ, similarly ओ into उ by 'एच इग्घ्रस्वादेशे' of Panini) | म्लेच्छ: - मिलिच्छो ( Vide 'लादक्कीबेषु' p. 50 ) । अधरोष्ठः - अहरुट्ठो । नीलोत्पलम्—णीलुप्पलं । दृष्ट्यैकस्तनवृन्तम् - दिट्ठिकथणवट्टं । Sometimes and ओ remain as they are ( स्वरूपेण हस्व:, . . they are pronounced short in their own forms ) - e g. एकः - - एक्को । सेवा - सेव्वा । स्तोकः - थोक्को ।
Pages 61-64 वेदितः ॥ १ । २ । ४१ ।। P. 61 - विहीनहीने वा ॥ १ । २ । ५६ ॥
p. 64
This Sûtra begins a chapter in which substitutes of and ई are shown.