Shadbhashachandrika

SR No.: 001877
Original Sutra Author: N/A
Author: Kamlashankar Pranshankar
Publisher: Rajkiya Granthamaladhikar Mumbai
Publication Year: 1916
Total Pages: 646
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 9 MB

Page 356

SHADBHÂSHẬCHANDRIKÂ.
329
पंसू । कांस्यम्-कासं-कंसं । कथम्क ह-कहं । इदानीम्-इआणिइआणि-दाणि-दाणिं (एण्हि also according to Vararuchi )। एवम्-एव–एवं (Prakritasar vasva gives एअं-एअ)।नूनम्- नूणनूणं-~~णूणं--णूण । किं करोमि-कि करेमि-किं करेमि । संमुखम्-समुहं
-संमुहं । सिंहः-सिंघो-सीहो (सिंह falls under विंशत्यादि, Vide 'विंशतिषु त्या श्लोपल्' below ) । किंशुकः-किंसुओ-केसुओ ('डे तु किंशुके'). Vararuchi gives two more instancesतस्मिन्-तहि-तहिं । आसु-असुं-असु । विंशतिषु त्या श्लोपल् ॥ १।१ । ४८ ॥ p. bbIn fazla and other words of the class, Anusvâra is dropped together with fà, a part of the word. The preceding vowel is then lengthenede. g. विंशतिः-वीसा । त्रिंशत्-तीसा । दंष्ट्रा-दाढा। संस्कृत and संस्कार for which the Satra 'संस्कृतसंस्कारे' is given in the text are classed by Hemachandra among विंशत्यादि's. संस्कृतःसक्कओ । संस्कारः-सकारो।
अक्ष्यर्थकुलाद्या वा ॥ १।१। ५१ ॥ p. 55. Synonyms of अक्षि, कुल, and other words of this class are
optionally masculinee. g. लोचनम्-लोअणो-लोअणं । नयनम्-णअणोणअणं । कुलम् - कुलो-कुलं । वचनम्--वअणो-वअणं । माहात्म्यम्-माहप्पो-माहप्पं ('वात्मभस्मनि पः' p.121)। दुःखम्-दुक्खो-दुक्खं । भाजनम्-भाअणोभाअणं (भाणं also)। छन्दः-छंदो-छंदं । विद्युत्-विज्जुलो-विज़ ('लो वा विद्युत्पीतयोः' p. 78, by which the स्वार्थवाचक suffix ल is optionally added to विद्युत् and पीत ). अक्षि is optionally feminine, it being one of the अञ्जल्यादि's ('स्त्रियामिमाञ्ज लिगाः' p. b6).
अक्षि-अच्छी-अच्छि । क्लीबे गुणगाः ॥ १।१।५२॥ p. 56Tot and other words of the class are optionally neuter. e. g. गुणः-गुणो--गुणं । मण्डलाग्रः-मंडलग्गो-मंडलग्गं । देवाः-देवा -देवाइं । खड्गः-खग्गो-खग्गं । कररुहः-कररुहो-कररुहं । वृक्षःरुक्खो-रुक्खं । बिन्दवः-बिन्दूई-बिन्दुणो । कण्ठ is not given in this class by Trivikrama and Hema
chandra. 42