________________
११८
द्वितीयः पादः
सम्भावन दिखाते समय ।-तरी.... .."हसइ । विस्मय दिखाते समय :-को ... ...सिरो । बहुल का अधिकार होने के कारण, अनुस्वार के आगे हु (यह अव्यय) म प्रयुक्त करे।
ऊ गर्दाक्षेपविस्मयसूचने ॥ १९९ ।। ऊ इति गर्दादिषु प्रयोक्तव्यम् । गरे । 'ऊ जिल्लज्ज । प्रक्रान्तस्य वाक्यस्य विपर्यासाशंकाया विनिवर्तनलक्षणः आक्षेपः । ऊ कि भएन भणि। विस्मये । ऊ' कह मुणिआ महयं । सूचने । ऊ केण न विण्णायं । ___ गर्दा इत्यादि यानी गर्दा, आक्षेप, विस्मय और सूचन दिखाते समय, ऊ ( यह अव्यय) प्रयुक्त करे । उदा०-गर्दा ( = निदा ) दिखाते समय :- जिल्लज्ज । (बोलने में ) शुरु किए वाक्य का विपर्यास होगा इस आशंका से पूर्व–कषितसे संबंधित ऐसा आक्षेप होता है। ( यह आक्षेप दिखाते समय ) : ... .."भणिमं । विस्मय ( दिखाते समय ) :- कह.. ''अहमं । सूचन करते वक्त :-.": ... पिण्णायं ।
थू कुत्सायाम् ॥ २० ॥ थू इति कुत्सायां प्रयोक्तव्यम् । थू निल्लज्जो' लोओ। थू ( अव्यय ) कुत्सा दिखाने के लिए प्रयुक्त करे । उदा०-यू... "लोगो ।
रे अरे संभाषणरतिकलहे ॥ २०१॥ अनयोरर्थयोर्यथासंख्यमेतौ प्रयोक्तव्यौ । रे सम्भाषणे । रे हि अय मडहसरिआ । अरे रतिकलहे । अरे "मए समं मा करेसु उवहासं।
सम्माषण और रति कलह इन अर्यों में अनुक्रम से रे और बरे ये अव्यय प्रयुक्त करे। उदा०-सम्भाषण अर्थ में रे :-रे... .."सरिया। रतिकलह अर्थ में :मरे..."उवहासं।
____ हरे क्षेपे च ॥ २०२॥ क्षेपे सम्भाषणरतिकलहयोश्च हरे इति प्रयोक्तव्यम् । क्षेपे । हरे णि'ल्लज्ज । सम्भाषणे । हरे पुरिसा' । रतिकलहे । हरे १ बहुवल्लह । १.( क ) मिर्लज्ज ।
२. ( 3 ) किं मया भणितम् । ३. (ऊ) कथं ज्ञाता अहम् । ४. ( 3 ) केन न विज्ञातम् । ५. (५) मिज्नः लोकः । ६. रे हृदय अल्पसरित् । ७. मरे मया समं मा कुरु उपहासम् । ८. ( हरे ) निर्लज्ज । ९. (हरे ) पुरुष ।
१०. (हरे ) बहुवल्लभ ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
