Page Text
________________
द्वितीमः पादः
मादेश होता है । उदा० ---सूक्ष्मम् सह । श्न ( का पह):-पण्हो, सिहो । ष्ण ( का ह ):-विण्हू'उण्हीसं । स्न ( का ण्ह ):-जोण्हा' 'पण्हुओ । ह्न (का एह):बण्ही, जण्हू । ल ( का ह ):---- पुटवण्हो, अवरोहो । क्ष्ण (का ह : ---सहं, निण्हं। तथापि स्वर भक्ति होने पर, कृष्ण और कृत्स्न शब्दों के कसणो और कसिणो ( ऐसे वर्णान्तर ) होते हैं।
हो रहः ॥ ७६ ॥ हल: स्थाने लकाराक्रान्तो हकारो भवति । 'कल्हारं । पल्हाओ।
ह्न के स्थान पर लकार से युक्त हकार (यानी ल्ह ) होता है । उदा०-कल्हारं, पल्हामओ।
कगटडतदपशषसक पामूवं लुक् ।। ७७ ॥ ___ एषां संयुक्तवर्णसंबंधिनामूर्ध्वस्थितानां लुग् भवति । क। भुत्तं । सित्यं । ग। दुद्धं । मुद्धं । ट । षट्पदः । छप्पओ। कटफल कप्फलं । ड। खड्गः खग्गो । षड्जः सज्जो । त । उप्पलं' । उप्पाओ। द। मद्गुः मग्गू । मोग्गरो"। प। 'सुत्तो। गुत्तो। श। लण्हं। णिच्चलो। चुअइ । ष। पोटठी । छट्ठो। निठुरो । स । खलिओ। नेहो। क । दुःखम् दुक्खं। प। मंतःपातः । अंतप्पाओ।
संयुक्त वर्ण से सम्बन्धित ( यानी संयुक्त व्यञ्जन में होनेवाले ) और प्रथम अवयव होनेवाले क्, ग्, ट्, ड्, त्, द, प, श, ष, स, क और प इन (ब्यञ्जनों) का कोप होता है। उदा०-- ( का लोप ):-भत्तं, सित्थं । ग् ( का लोप ):दुधं, मुद्धं । ट् (का लोप):-षट्पदः कप्फलं । ड् (का लोप)-खड्ग 'सज्जो । त् (का लोप):-सुत्तो, गुत्तो । श् (का लोप):--लण्हं."चुअइ । ष् का लोप):गोट्ठी "निठुरो। स् (का लोप):-खलिओ, नेहो । क ( का लोप ):-दुःखम् दुक्खं । (का लोप):-अंत:पातः अंतप्पाओ।
अधो मनयाम् ।। ७८॥ ममयां संयुक्तस्याधो वर्तमानानां लुग भवति । म। जुग्गं । रस्सी । सरो। सेरं । न । नागो । लग्गो। य । ५२ सामा। कुडडं। वाहो। १. क्रमसे:--- कलार । प्रह्लाद । २. क्रमसे:-मुक्त । सिक्य । ३. क्रमसे:--दुग्ध । मुग्ध । ४. क्रमसे:-उत्पल । उत्पाद । उत्पात । ५. मुद्गर । ६. क्रमसे:-सुप्त । गुप्त । ७. क्रमसे:-लक्षण । निश्चल। श्चोतते ८. क्रमसे:-गोष्ठी । पष्ठ । निष्ठुर । ९. क्रमसे:-स्खलित । स्नेह । १०. क्रमसे:--युग्म । रश्मि । स्मर । स्मरे । ११. क्रमसे:-नग्न । लग्म । १२. क्रमसेः-श्यामा । कुड्य । व्याध । बाह्य ।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001871 |
| Book Title | Prakrit Vyakarana |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | K V Apte |
| Publisher | Chaukhamba Vidyabhavan |
| Publication Year | 1996 |
| Total Pages | 462 |
| Language | Prakrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari, Grammar, P000, & P050 |
| File Size | 22 MB |