Page Text
________________
१८
काव्यमाला।
इदानीं न तथेति खकीये? पृष्ठं परावृत्त्य शयानायाः । त्वच्चिन्तामप्यकुर्वाणाया इत्यपि पराङ्मुखत्वेन ध्वन्यते । सपत्नीसमुत्कर्षजनितेनानुशयेन मम मानसं प्रदीप्य, उष्णनिःश्वासैः पृष्ठमपि किमिति प्रदीपयसि । अथवा परामुख्याः इति विपरीतमुच्यते । अहं तु त्वत्तः प्रेमपराङ्मुखी अस्मि । तामेवानुकूलां वल्लभामुपगच्छ । निःश्वासाभिनयादिभिर्मामात्मानं च किं मुधा खेदयसीति भावः ॥ अवधिदिवसेप्यनागतं नायकं खयमुपगता दूती कस्याश्चिद्विरहिण्या अवस्थामेवमाह
तुह विरहे चिरआरअ तिण्णा णिवडन्तवाहमइलेण । रइरहसिहरधएण व मुहेण छाहि विअ ण पत्ता ॥ ३४ ॥ [तव विरहे चिरकारक तस्या निपतद्वाष्पमलिनेन ।
रविरथशिखरध्वजेनेव मुखेन च्छायैव न प्राप्ता ॥] तव विरहे चिरकारक तस्याः पतदश्रुपूरमलिनेन ।
छाया मुखेन नाता रविरथशिखरध्वजेनेव ॥ ३४॥ अवधिदिवसलङ्घनात् चिरकारक! पतदश्रुपूरमलिनेन निपतद्वाष्पमलिनेन तस्या मुखेन तव विरहे छायैव कान्तिरेव न प्राप्ता । तव समागमे या कान्तिरभूत्सा एकदिनमपि न दृष्टेति भावः । यथा सूर्यसांनिध्यादविरथध्वजेन कदापि छाया आतपाभावो न प्राप्त इति । 'छाया सूर्यप्रभा कान्तिः प्रतिबिम्बमनातपः' अमरः । ततश्च चिरकारिता परित्यज्य विरहविकलामेनामनुकम्पखेति व्यङ्ग्योऽर्थः ॥ नववधू सतीवृत्तशिक्षणार्थं कापि कुटुम्बसंभाविता पुरन्ध्री आह
दिअरस्स असुद्धमणस्स कुलवहू णिअअकुड्डलिहिआई । दिअहं कहेइ रामाणुलग्गसोमित्तिचरिआई ॥ ३५ ॥ [देवरस्याशुद्धमनसः कुलवधूर्निजककुड्यलिखितानि ।
दिवसं कथयति रामानुलग्नसौमित्रिचरितानि ॥] कुड्यलिखितानि दूषितमनसो ननु देवरस्य कुलयोषित् । दिवसं कथयति रामाऽनुलग्नसौमित्रिचरितानि ॥३५॥ कामविकारेण दूषितमनसो देवरस्य, देवरं प्रतीति भावः । कुलवधूः, कुलीनतया कुटुम्बविघटनभयेन तदुरभिप्रायमन्येष्वप्रकाशयन्तीति कुलवधूपदेन द्योत्यते । गृहभित्तौ लिखितानि रामाऽनुगतलक्ष्मणचरितानि, दिवसं समग्रदिनमभिव्याप्य कथयति । निशि दूषितहृदयतया न भवेत्तत्प्रभाव इति दिवसे वर्णनम् । दिवसमित्यत्यन्तसंयोगेन बहुकालवर्णनात्तदृढीकरणाध्यवसायो ध्वन्यते । सौमित्रिचरितानीत्यनेनैव देवरशिक्षणे संभवत्यपि, 'लक्ष्मणो रामं पितरमिवानुवर्तमानो यथा सर्वदा तन्मतानुयाय्यभवत्तथा त्वयापि ज्येष्टो भ्राता तथैव बोद्धव्योऽन्यथा ज्येष्ठभ्रात्रा सह तवैककुटुम्बेनुगमनं दुर्घटम्' इति 'रामानुगत'पदेनाभिव्यज्यते । कुलवध्वा भित्तिचित्रितं रामायणवृत्तान्तं प्रदर्य तत्र वैमात्रे
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001858 |
| Book Title | Gathasaptashati |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nathuram Shastri |
| Publisher | Pandurang Javji |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 446 |
| Language | Sanskrit, Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari, Literature, & Kavya |
| File Size | 8 MB |