SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 234
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ तीर्थंकर महावीर (३) मधुकुक्कुटिका, मधुकुक्कुटी = नीबू का पेड़ विशेष ' (४) मधुकुक्कुट टी = ए सार्ट आव साइटून ट्री यहाँ कुक्कुटी के पूर्व 'मधु' शब्द जुटने से किसी प्रकार भ्रम में न पड़ना चाहिए । 'मधु' शब्द कुक्कुटी का विशेषण है । विशेषण को हटाकर भी प्रयोग संस्कृत में हुआ करते हैं । अब मातुलुंग का गुण देखिए : १७० लध्वम्लं दीपनं हृद्यं मातुलुंगमुदाहृतम् । त्वक् तिक्ता दुर्जरा तस्य वातकृमिकफापहा ॥ स्वादु शीतं गुरु स्निग्धं मांसं माहत पित्तजित् । मेध्यं शूलानिलच्छद्दिकं फारोचक नाशनम् ॥ दीपनं लघु संग्राहि गुल्मार्शोघ्नं तु केसरम् । शूलाजीर्ण विबंधेषु मन्दाग्नौ कफमारुते । चौ च विशेषणरसस्तस्योपदिश्यते पित्त निलकरं बालं पित्तलं बद्ध केशरम् ॥ 3 — मातुलुंग हल्का है, खट्टा है, दीपन है, हृदय को हित है । उसका छिलका कड़वा है, दुर्जर है, तथा वायु कृमि-कफ नाशक है । उसका मांस ( गूदा ) मधुर, शीतल, गुरु, स्निग्ध है । वायु और पित्त को जीतने वाला है, मेधाजनक है, और शूल, वायु, कफ और अरुचिनाशक है । उसका केसर दीपन है, हल्का है, ग्राही है, गुल्म - बवासीर - नाशक है । शूल, अजीर्ण, चिबंध और मंदाग्नि तथा कफ-वायु के रोगों में और विशेष कर अरुचि में इसका रस लेना श्रेष्ठ कहा है और कच्चा बिजौरा जिसका जीरा खिला न हो, पित्त-वातकर्ता तथा पित्तल है । छर्दि, १ - संस्कृत शब्दार्थ - कौस्तुभ, पृष्ठ ६३७ २– आप्टेज संस्कृत इंग्लिश डिक्शनरी, भाग २, पृष्ठ १२३९ ३ - सुश्रुत संहिता, सूत्र स्थान, अ० ४६, श्लोक ११-१४ पृष्ठ ४२६ Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001855
Book TitleTirthankar Mahavira Part 2
Original Sutra AuthorN/A
AuthorVijayendrasuri
PublisherKashinath Sarak Mumbai
Publication Year1962
Total Pages782
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari, Biography, History, & Story
File Size10 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy