________________
तत्त्वार्थसार अधिकार ६ वा
अर्थ- उत्तम क्षमा- मार्दव- आजव- शौच- सत्य- संयम- तप- त्याग आकिंचन्य व ब्रह्मचर्य हा दहा प्रकारचा धर्म आहे.
क्षमा धर्म क्रोधोत्पत्ति निमित्तानामत्यन्तं सति संभवे।
आक्रोश ताडना दीनां कालुष्योपरमः क्षमा ॥ १४ ॥
अर्थ- आक्रोश-ताडन मारण-आदि क्रोधाच्या उत्पत्तीचे कारण उपस्थित असताना देखील कलुषित परिणाम न होऊ देणे त्यास क्षमा धर्म म्हणतात.
मार्दव धर्म अभावो योऽभिमानस्य परैः परिभवे कृते ।
जात्यादीनामनावेशान्मदानां मार्दवं हि तत् ॥ १५ ॥
अर्थ- दुस-यानी आपला अपमान पराभव केला असताना जाति, कुल, इ. अभिमानवश गर्व उत्पन्न न होणे यास मार्दव धर्म म्हणतात.
आर्जव धर्म वाङमनः काय योगानामवक्रत्वं तदार्जवं ।।
अर्थ- मन-वचन-काय- प्रवृत्तीमध्ये मायाचार-कुटिलता नसणे यास आर्जव धर्म म्हणतात. मन वचन कायेच्याद्वारे सचोटीचा सत्य सरळ व्यवहार करणे तो आर्जव धर्म होय.
शौच धर्म परिभोगोपभोगत्वं जीवितेन्द्रिय भेदतः ।
चतुर्विधस्य लोभस्य निवृत्तिः शौचमुच्यते ।। १६ ॥ अर्थ- दासी-दास- व स्त्रीअलंकार आदि वस्तू परिभोग, भोजनचंदन- लेपन इत्यादि भोग वस्तू, जीवित व पंचेंद्रियाचे विषय भोग या चार प्रकारच्या वस्तूविषयी मूर्छा- ममत्व भाव त्याला लोभ म्हणतात. लोभ परिणामापासून निवृत्ति तो शौचधर्म होय.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
