Page Text
________________
२०८
चन्द्रप्रमचरितम् काचिदित्थमुदिता दयितेन प्रेम सार्धमकृतोदयि तेन । कं वांसि रसभारचितानि प्रीणयन्ति न बुध रचितानि ॥४५॥
(पञ्चभिः कुलकम् ) कंदरास्वनुकृताहिमवन्तं ध्वान्तराशिमचलं हिमवन्तम् । भानुराप शशिशुद्धनदायां भाति यो दिशि वसद्धनदायाम् ।।४६।। लीनषट् पदकुला तिलकाली यद्विकासमगमत्तिलकाली। प्राप तेन मनसापमुदारं मानिनी मदनतापमुदारम् । ४७॥ संनिषेव्य सततं कमलिन्या रागकारि मधु साकमलिन्या।
यामि चकरलयो ध्वनितानि के निशम्य ययुरध्वनि तानि ॥४॥ भज सेवायां लोट् । मानं गर्वम् । मुञ्च त्यज । मुच्छृञ् मोक्षणे लोट् ॥४४॥ काचिदिति । दयितेन नायकेन । इत्यम् अनेन प्रकारेण । काचित् एका स्त्री। उदिता भाषिता । तेन नायकेन । सार्धं साकम् । प्रेम स्नेहम। उदयि उदयोऽस्यास्तीति सदयि, उत्पत्तियुक्तम् (वर्धमानमिति यावत् )। अकृत अकरोत् । डुकृञ् करणे लुङ्। तथा हि-रसभारचितानि रसानां शृङ्गारादिनवरसानां भारेण अतिशयेन चितानि पोषितानि । बुधैः विद्वद्भिः । रचितानि निमितानि । वचांसि वचनानि । कं पुरुषम् । न प्रीणयन्ति न संतोषयन्ति । प्रोज तर्पणे लट । पञ्चभिः कूलकम ॥४५।। कन्दरास्विति । यः हिमवान पर्वतः । शशिशद्ध शशीव चन्द्र इव शुद्धा निर्मला नदा नद्यो यस्यां तस्याम् । वसद्धनदायां वसन् तिष्ठन् धनदः कुबेरो यस्यां सस्याम् । दिशि ककुभि । भाति राजते । तम्-इत्यध्याहारः । कन्दरासु गह्वरेषु अनुकृताहिम् अनुकृताः समीकृता अहयः सर्पा येन तम् । ध्वान्तराशि ध्वान्तानां तमसां राशि समूहम् । अवन्तं रक्षन्तम् । हिमवन्तं हिमवन्नामधेयम् । अचलं पर्वतम् । भानुः सूर्यः । आप ययौ । आप्ल व्याप्ती लिट् । उत्तरायणोऽभूत्-इति भावः ।।४६।। लीनेति । लीनषट्पदकुला लोनं स्थगितं षट्पदानां कुलं समूहो यस्यां सा। तिलकाली तिल इव काली कृष्णवर्णा । 'कालशबल-' इत्यादिना ङो। तिलकाली तिलकानां तिलकवृक्षाणामाली पक्तिः । यत् यस्मात् । विकास विकसनम् । अगमत् अगात् । गम्ल गतो लुङ्। 'सतिशास्ति-' इत्यादिना अङ्प्रत्ययः । तेन कारणेन । मानिनी कान्ता । अपमुदा अपगता व्यपगता मुद् यस्य तेन । मनसा मानसेन । उदारं महान्तम् । मदनतापं मदनेन कामेन जनित (तं ) संतापम् । अरम् अत्यर्थम् । आप जगाम । आप्ल व्याप्ती लिट् ॥४७॥ संनिषेव्येति । अलय: भ्रमराः। अलिन्या भृङ्गचा । साकं सह । कमलिन्याः गर्वको छोड़ ।। ४४ ॥ किसी युवतीसे उसके पतिने जब यों कहा तो उसने उसके ( पतिके ) साथ खूब ही प्रेम किया, जो उत्तरोत्तर बढ़ता गया। बुद्धिमान् पुरुषोंके द्वारा कहे गये सरस बचन किसे नहीं प्रसन्न कर देते हैं ? ( यहाँ भी पाँच श्लोकोंका सम्बन्ध है ) ॥ ४५ ॥ अपनी गुफाओंमें नागके समान काले अन्धकारको रक्षा करनेवाले उस हिमालय पर्वतको सूर्यने प्राप्त कर लिया-उत्तरायण हो गया, जो चन्द्रमा सरीखो शुभ्र और निर्मल नद व नदियोंको बहानेवाली कुबेरके निवासकी दिशा-उत्तरमें सुशोभित है ॥ ४६ ॥ तिलक नामके वृक्षोंकी पंक्ति खिल उठी, उसके ऊपर चारों ओरसे भौंरोंके झुण्ड निश्चल होकर बैठ गये। फलतः तिलक वृक्षोंको आवली (पंक्ति ) तिलोंके समान कालो हो गयो। उसके इस विकाससे मानवतो नायिकाके मनको प्रसन्नता लुप्त हो गयी, और उसे काम जन्य सन्ताप भी बहुत अधिक हुआ ॥ ४७ ॥ भौंरोंने भौंरियोंके साथ कमलिनीके, कामरागको बढ़ानेवाले रसको लगातार
१. म प्रती 'पञ्चभिः कुलकम्' 'इत्युपलभ्यते नान्यासु प्रतिषु । २. आ लिट् श लेट् । ३. आ लिङ्
श लेट् । ४. = गुहासु । ५. श स समिति । Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001837 |
| Book Title | Chandraprabhacharitam |
| Original Sutra Author | Virnandi |
| Author | Amrutlal Shastri |
| Publisher | Lalchand Hirachand Doshi Solapur |
| Publication Year | 1971 |
| Total Pages | 616 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Story |
| File Size | 14 MB |