________________
उपशमनाकरणम्
[ गाथा २१-२२ टिइरसघायो गुणसेढी विय तावं पि ग्राउवजाणं । पढमठिइए एगदुगावलि सेसम्मि मिच्छत्ते ॥२१॥ स्थितिरसघातौ गुणश्रेणिरपि च तावदप्यायुर्वजानाम् । प्रथमस्थितावेकद्वयावलिकाशेषे मिथ्यात्वे ॥२१॥ इति पदसंस्कार:
"हिहरसघाओ" इत्यादि, यावद् गुणसङ्क्रमस्तावदेव मिथ्यात्वाऽऽयुर्वर्जानां शेषाणां सप्तकर्षणां स्थितिघातो रसघातो गुणश्रेणिरपि च प्रवर्तन्ते । गुणसंक्रमे च निवर्तमान स्थितिघातरसघातगुणश्रेणयोऽपि निवर्तन्ते । अत्र यद्यपि शेषकमणामपूर्वस्थितिबन्धम्य निवर्तनं नोक्तम् , तथाऽपि यः * पूर्वपूर्वस्थितिबन्धत उत्तरोत्तरस्थितिबन्धः प्रत्यन्तमुहूर्त पल्योपमसंख्येय भागेन हीयमानः प्रवर्तमान आसीत् । सोऽप्यनन्तगुणवृद्धया प्रवर्धमानपरिणामाऽभावेन गुणसंक्रमण निवृत्त्या सह निवर्तते ।।
मिथ्यात्वस्य यावत्प्रथमस्थितेरेकाऽऽवलिका शेषा भवनि तावन्मिथ्यात्वस्य स्थितिघातरसघातौ च भवतः । ततः परं न भवतः । तथा च पावन्मिथ्यात्वस्य प्रथमस्थितेच आवलिके शेपे भवतस्तावन्मिथ्यात्वस्य गुणश्रेणिर्भवति, ततः परं न भवति, मिथ्यात्वस्याऽपूर्वस्थिति बन्धश्च यावत्प्रथमस्थितेश्चरमसमयं तावद् मिथ्यात्वस्य ध्रुवबन्धित्वेनोदयबन्धित्वेन चाऽवश्यं भवति, मिथ्यात्वस्योदयविच्छेदे मिथ्यात्वस्य स्थितिबन्धोऽपि व्यवच्छिद्यते, ततः परं न भवति, अयं भावः- मिथ्यात्वस्य प्रथमस्थितेगवलिकाद्वये शेषे मिथ्यात्वस्य गुणश्रेणिय॑वच्छिद्यते, मिथ्यात्वस्य प्रथमस्थितेरावलिकायां शेषायां मिथ्यात्वस्थ स्थितिघातरसघातो व्यवच्छियेते, । मिथ्यात्वस्योदयविच्छेदे सति स्थितिवन्धोऽपि व्यवच्छिद्यते । एतत्सर्व यथास्थानं प्राग भावितम् ।
गुणसङ्क्रमेऽनिवृत्तेऽन्तरकरणस्यौपशमिकसम्यग्दृष्टिविध्यातसङ्क्रमेण सम्यक्त्वमोहनीये मिश्रपुञ्ज मिथ्यात्वं च, तथा मिश्रमोहनीये मिथ्यात्वमोहनीयं सङ्क्रमयन्नुपशान्ताद्धायाः किश्चिदधकिाऽऽवलीकां शेषामधिगम्य यत्करोति तदाह--.
उवसंतद्धा अंते विहिणा श्रोकड्डियस्स दलियस्स । यज्झवसाणणुरुवस्सुदयो तिसु एक्कयरस्स ॥२२॥
* उक्तं च लब्धिसारस्य चतुःपञ्चाशत्तमगाथायाष्टोकायाम् ... -
ठिदिबधोसरणं पुण प्रद्धापवत्तादुपूरणो त्ति हवे।
ठि दिबंध ठदिवंडुक्कीरण काला समाहोति ॥१॥ टोका - - स्थितिबन्धाऽपसरणं पुनरधःप्रवृत्त करणप्रथमःमयादारभ्य प्रागुणसङ्कमपूरणचरमसमयं प्रवर्तते ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org