________________
उपशमनाकरणम्
[ गाथा १८.१६ नरविबुहेसरसोक्खं दुक्खं चिय भाषाओ उ मन्नन्तो । संवेगो न मोक्ख मोत्तूण किंचि पत्थई ।।४।। नारयतिरियनराऽमराऽमरभवेसु निव्वेयओ वसह दुक्खं । अकयपरलोयमग्गो ममत्तविसवेगरहिओ वि ॥५॥ दट्टण पाणिनिवहं भीमे भवसागरम्मि दुक्खत्तं । अवसेसओ अणकम्पादुहा वि सामत्थओ कुणइ ॥६॥ मन्नइ तमेष सच्चं नीसंकं जं जिणेही पन्नत्तं ।
सुरुपिरणामो सव्वं कंखाइ विसोत्तियारहिओ ॥७॥ एवंविहपरिणामो सम्मद्दिट्ठी जिणेहि पन्नत्ती।
एसो य भवसमुद्द' थेवेण कालेण ॥८॥ मिथ्यात्वस्य त्रिपुञ्जकरणस्वरूपं वक्तुकाम आह--
तं कालं बीयटिइं तिहाणुभागेण देसघाइत्थ । सम्मत्तं संमिस्सं मिच्छत्तं सव्वघाइयो ॥११॥ तस्मिन् काले द्वितोयस्थिति विधानुभागेन देशघात्यत्र ।
सम्यक्त्वं सम्मिश्रं मिथ्यात्वं सर्वघातिकः ॥ १ ॥ इति पदसंस्कारः "तं कालं" इत्यादि, तस्मिन् काले सम्यक्त्वप्राप्तिप्रथमसर्थमय इत्यः. औपशमिकसम्यग्दृष्टिद्धितीयस्थितिगतानि मिथ्यात्वदलिकान्यनुभागभेदेन त्रिधा करोति शुद्धमधशद्धमशद्धं चेति, कथमेतदवसीयत इति चेत् , उच्यते--औपशमिकमाम्यग्दृष्टः सम्यक्त्वप्राप्तित आवलिकाया अभ्यन्तरे सम्यग्मिथ्यात्वस्य सङ्क्रमो न भवति, किं कारणमिति चेद् ! उच्यते--मिथ्यात्वपुद्गला एव सम्यक्त्वाऽनुगतविशोधिप्रभावतः सम्यमिथ्यात्वरूपाः क्रियन्त इति कृत्वाऽन्यप्रकृतिरूपतया परिणामाऽन्तरमापद्यन्ते, अन्यप्रकृतिरूपतया परिणामाऽन्तरापादानं च सङ्क्रम उच्यते, सङ्कमावलिकागतं च कर्म सकल करणायोग्यमिति कृत्वा सम्यक्त्वलाभादावलिकाया
★नरविवुधेश्वरसौख्यं दुःखमेव भावतस्तु मन्यमानः । सर्वगतो न मोक्षं मुक्त्वा किञ्चित्प्रार्थयते ।।४।। नारकतिर्यग्नरामरभवेषु निर्वेदतः वसति दुःखम् । अकृतपरलोकमार्ग ममत्व विषवेगरहितोऽपि ॥५॥ दृष्ट्वा प्राणिनिवहं भीमे भवसागरे दुःखार्तम् । प्रविशेषतोऽनुकम्पा द्विधाऽपि सामर्थयतः करोति ॥६॥ मन्यते तदेव सत्य निःशक यज्जिन : प्रज्ञन्तं शुभपरिणामः सर्व काक्षाविविधोतसिकारहितः । एवविधपरिणामः सम्यग्दृष्टिजिनः प्रजप्तः । एष च भवममुद्रं लड़ते स्तोकेन काजन ॥८॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
