________________
मभाष्य-चूर्णिके निशीथसूत्रे
[सूत्र-१ दव्वभावपडिबद्धाए सेजाए विसप्रोब्भवसई सुगेज, "अतिरित्ताए व" त्ति अतिरित्ता घंघसाला, बहिया वसहीमो वियारभूमादि णिग्गतो वा विसउब्भवं सदं सुणेजा ॥५१७॥
"पडिबद्धा सेज्जाए य" त्ति अस्य व्याख्या -
पडिबद्धा सेजा पुण, दव्वे भाव य होति दुविधा तु ।
दव्वम्मि पट्ठिवंसो, भावम्मि चउव्विहो भेदो ॥५१८॥
प्रतिबद्धा युक्ता संश्लिष्टा इत्यर्थः । सेजा वसही । रा संयोगो द्विविधो-द्रव्ये भावे च । द्रव्यप्रतिबद्धा पट्ठिवंसो वलहरणं, तेन प्रतिबद्धा एगमोभा इत्यर्थः । भावप्रतिबन्धे च उव्वि हो भेदो ।।५१८।।
इमो -
पासवणट्ठाणसरूवे, सद्दे चेव य हवंति चत्तारि ।
दव्येण य भावेण य, संजोगे चउक्कभयणाउ ॥५१६॥ पासवणं काइयभूमी, ठाणमिति इत्थीग अच्छणठाणं, रूवमिति जत्थ वसहीटिएहि इत्थीरूवं दीसति, सा रूव-प्रतिबद्धा । “सद्दे ति" जत्थ वसहीए ठितेहिं भासा-भूसण-रहस्ससद्दा सुणिज्जति, सा सद्दपडिबद्धा । एस चउव्विहो भावपडिबंधो भणितः ।
इदाणि दव्वपयस्स भावपदस्स य संयोगे चउक्कभयणा कायव्वा । इमा भयणा -
दव्वरो पडिबद्धा, भावमा पडिबद्धा। दव्वप्रो पडिबद्धा, ण भावो। भावप्रो पडिबद्धा, ण दव्वप्रो ।
ण दव्वतो पडिबद्धा, ण भावतो पडिबद्धा ॥५१६।। एवं चउभंगे विरचिते भण्णति -
चउत्थपदं तु विदिण्णं, दवे लहुगा य दोस आणादी ।
संसद्देण विबुद्ध, अधिकरणं सुत्तपरिहाणी ।।५२०॥
"चउत्थं पदं" चउत्थो भंगो समनुज्ञातः. तत्र स्थातव्यमित्यर्थः । “दव्वे" ति दन्यतो, ण भावतो द्वितीयभंगेत्यर्थः । तत्थ सुद्धपदे वि चउलहुगा । प्राणा-प्रणवत्थ-मिच्छत्त विराहणा य भवन्ति ।
इमे य अण्णे दोसा "संसद्देण" पच्छद्धं । साधुसद्देश असंजया विबुद्धा अधिकरणाणि करेंति । प्रह साहू अधिकरणभया णिसंचारा तुहिक्का य अत्थंति तो सुत्तऽत्याणं परिहाणी ।।५२०॥ कालस्याग्रहणे स्वाध्यायस्य प्रकरणात् इमं से पच्छित्तं -
सुत्तऽत्थावस्सणिसीधियासु वेलथुतिसुत्तणासेसु ।
लहुगुरु पण पण चउ लहुमासो लहुगा य गुरुगा य॥२१॥ एयस्स पुबद्धेण अवराहा। पच्छद्धेण पच्छित्ता जहसंखं । सुतपोरिसिं ण करेंति मासलहुँ । मत्थपोरिसिं ण करेंति मासगुरु । "प्रावस्सिणिसीहि" ताण प्रकरणे रणगं । "वेल" ति पावरसगवेलाए
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
