________________
सभाष्य-चूणिके निशीथसूत्रे
[सूत्र-२१ देसे उच्छोलणा दुविहा-माइण्णा प्रणाइण्णा य। साधुभिराचर्यते या सा पापि, इतरा तद्विपरीता । पाइण्णा दुविधा - कारणे णिक्कारणे य ॥८६॥
जा कारणे सा दुविधा -
भत्तामासे लेवे, कारणणिक्कारणे य विवरीयं ।
'मणिबंधादिकरसु, जेत्तियमेतं तु लेवेणं ।।८६७|| __ तत्थ भत्तामासे 'मणिबंधादिकरेसु" ति मसणाइणा लेवाडेण हत्था लेवाडिया ते मणिबंधातो ज व धावति, एसा भत्तामासे । इमा लेवे "जेत्तियमेत्तं तु लेवेणं" ति असज्झातिय मुत्तपुरीसादिणा जति सरीरावयवेण चलणादि गातं लेवाडितं तस्स तत्तियमेत्तं धोवे । एसा कारणो भणिता। णिक्कारणे तग्विवरीय ति॥८६॥
एतं खलु पाइण्णं, तब्विवरीतं भवे अणाइण्णं ।
चलणादी जाव सीरं, सव्वम्मि होतऽणाइण्णं ८६८॥ भत्तमासे लेवे य इमं प्राइण्णं, तन्विवरीयं - देसे सच्चे वा, सव्वं प्रणाइण्णं ॥८६॥ तत्थ देसे इमं प्राइण्णं -
मुह-णयण-चलण-दंता, णक्क-सिरा-बाहु बत्थिदेसो य ।
परिडाह दुगुंछावत्तियं च उच्छोलणा देसे ॥६६॥
मुह - णयणादियाण केसि चि दुगुंछाप्रत्ययं परिदाघप्रत्ययं वा देसे सव्वे वा उच्छोलणं करोतीत्यर्थः ॥८६॥ वक्ष्यमाणषोडशभंगमध्यात् अमी अष्टौ घटमाना; शेषा अघटमाना :
आइण्ण लहुसएणं, कारणणिक्कारणे वऽणाइण्णे।
देसे सव्वे य तधा, बहुएणेमेव अट्ठपदा ॥६००॥ माइण्णलहुसकारणदेसे एष प्रथमः । एष एव शिक्कारणसहितः द्वितीयः । मनाचीर्णग्रहणात् तृतीय - चतुर्थी गृहीतौ । लहुसणिक्कारण देसेत्यनुवर्तते, चतुर्थे विशेष: सर्वमिति वक्तव्यम् । जहा लहुसपए चउरो भंगा तहा बहुएण वि चउरो सब्वे अट्ठः । एव-शब्दग्रहणात तृतीय चतुर्थ पंचम षष्ठ भंगविपर्यासः प्रदर्शितः ॥१०॥
वक्ष्यमाणषोडशभंगक्रमेण घटमानाघटमानभंगप्रदर्शनार्थं लक्षणम् -
जत्थाइण्णं सव्वं, जत्थ व कारणे अणाइण्णं ।
भंगाण सोलसण्हं, ते वजा सेसगा गेज्झा ॥६०१॥ यस्मिन् भंगे आचीर्णग्रहणं दृश्यते तत्रैव यदि सर्वग्रहणं दृश्यते ततः पूर्वापरविरोधान्न घटते असो भंगः । यत्र वा कारणग्रहणे दृष्टे अनाचीर्ण दृश्यते असावपि न घटते । एते वर्जयित्वा शेषा ग्राह्याः ।।६० १॥ सोलसभंगरयणगाहा इमा -
पाइण्णे लहुसकारण, देसेतरे भंग सोलस हवंति । एत्थं पुण जे गेज्झा, ते वोच्छं सुण समासेण ॥६०२॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
