Agam 24 Chhed 01 Nishith Sutra Part 01 Sthanakvasi

SR No.: 001828
Original Sutra Author: N/A
Author: Amarmuni, Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Amar Publications
Publication Year: 2005
Total Pages: 312
Language: Prakrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, Ethics, F000, F010, & agam_nishith
File Size: 17 MB

Page 172

सभाष्य-चूणिके निशीथसूत्र
[प्रकल्पद्वारम् -
मीमो पुच्छति एत्थ दसविह्वक्खाणे कयमेण अग्गेणाहिकारो? भण्णति -
उपचारेण तु पगतं उवचरिताधीतगमितमेगट्ठा।
उवचार मेत्तमेयं, केसिं च ण तं कमी जम्हा ॥५८॥ दारं ॥ उवचारो वक्खातो। पगतं अहिगारः प्रयोजन मित्यर्थः । तु शब्दो अवधारणे पायपूरणे वा । उवयार-सद्दसंपच्चयत्थं एगढिया भणति । उवचारोत्ति वा प्रहीतं ति वा प्रागमियं ति वा गृहीतं ति वा एगटुं । उवचारमेत्तमेयं ति जमेयं पंचम अग्गं अग्गत्तेण उवचरिजति एतं उपचारमात्रम् । उवचारमेत्तं नाम कल्पनामा । कहं ? जेण पढमचूलाए वि अग्ग सद्दो पवत्तइ, एवं बि-तिय-च उसु वि अग सहो पवत्तत्ति, तम्हा सव्वाणि प्रग्गाणि । सव्वग्गपसगे य एगग्गकप्पणा जा सा उपचारमात्रं भवति ।
केषांचिदाचार्याणामेवमाद्यगुरुप्रणीतार्थानुसारी गुरुराह – “ण तं कमो जम्हा ।" ण इति पडिसेहे । तं ति केयीमयकप्पणा । ण घडतीति वक्कसेसं । क्रमो नाम परिवाही अनुक्रमेत्यर्थः जम्हा चउसु वि चूलासहीतासु परीक्ष्य पंचमी.चूडा दिज्जति तम्हा कमोवचारा पंचमी चूडा अग्गं भवति । उवचारेण भग्गाण वि अग्गं वक्कसेसं वटवमिति । गत मूलग्गदारं ॥५॥ इति श्री निशीथभाष्ये पीठिकायां द्वितीयमग्रनामद्वारं समाप्तम् ॥२॥
इदाणी पकप्पे त्ति दारं -
प्रकर्षण कल्पः प्रकल्पः प्ररूपणेत्यर्थः । प्रकर्षे कलो वा प्रकल्प: प्रधान इत्यर्थः । प्रकर्षण वा कल्पनं प्रकल्पः च्छेदन इत्यर्थ: । प्रकर्षादा कल्पनं प्रकल्पः, नवमपूर्वात् तृतीयवस्तुनः प्राचारप्राभृतात् । एवं प्रशब्दार्थ बाहुल्याद्यथासंभवं योज्यं । तस्स णिक्खेवो -
णामं ठवणाकप्पो, दव्वे खेत्ते य काल-भावे य ।
एसो तु पकप्पस्स, णिक्खेवो छव्विहो होति ॥५६॥ णामपकप्पो ठवणापकप्पो दव्वपकप्पो खेत्तपकप्पो कालपकप्पो भावपकप्पो । च सद्दो समुच्चये । पएसो पक.प्पस्सणिवखेवो छविहो भणियो । तु सद्दो अवधारणार्थे । णामठवणाम्रो गतातो ॥५६॥ दव्व-पकप्पस्सिमेण विहिणा पकप्पणा कायव्वा -
सामित्त-करण-अधिकरण, तो य एगत्त तह पहुत्ते य ।।
दव्वपकप्पविभासा, खेत्ते कुलियादि किटुं तु ॥६०॥ सामित्तं नाम प्रात्मलाभः, यथाघटस्य घटत्वेन । कारणं नाम किया येन वा क्रियते, यथा प्रयत्नचक्रादिभिर्घट: । अधिकरणं णाम आधारः, । यथा चक्र मस्तके घट: । जे ते सामित्तादिविभागास्त्रयः एते एगत्तपुहत्तेहि णेया। एगत्तं णाम एगं । पुहुत्तं णाम बहुत्तं । एतेहि छहि विभागेहिं दव्व-पकप्पस्स विभासा । गुगपर्यायान् द्रवतीति द्रव्यं । दुद्रु गतो, दूयते वा द्रव्यं । द्रु सत्ता तस्या अवयवो वा द्रव्यं । उत्पन्नादिविकारयुक्त