________________
भाष्यगाथा ५- १२ ]
पीठिका
हवा कालियं काल एव ण उग्वाड-पोरुसिए । उक्कालियं सव्वासु पोरुसीसु कालवेलं मोतुं । स इति नसे । स एव कालो कालायारो भवति । वइरित्तो णाम जहाभिहियकालाम्रो अष्णो कालो भवति, जहा सुत्तं बितियाए मत्थं पढमाए पोरुसिए वा सज्झाए वा प्रसज्झायं वा । तु सद्दो कारण वेक्खी । कारणं पप्प विवश्वासो वि कज्जति । श्रतो तंमि प्रकाले दप्पेण पढंतस्स सुर्णेतस्स वा पच्छित्तं भवति ।
तं च इमं - लहुयाइ उ कालकारिस्स सुत्ते प्रत्थे य । तु सद्दो केतिमतविसेसावेक्खी. तं च उवरि भणीहिति ॥६॥
इयाणि चोदगो भणति -
को आउरस्स कालो, मइलंबरधोवणे व्व को कालो । कालो तस्सऽकालो वा ॥१०॥
जदि मोक्खहेउ नाणं, को
आयरियो भणति
को कः । आतुरो रोगी । कलनं कालः, कलासमूहो वा कालः, तेण वा कारणभूतेन दव्वादिचउक्कयं कलिज्जतीति काल : -- ज्ञायत इत्यर्थः । " को " कारसद्दाभिहाणेण य ण कोइ कालाकालोभिवारिज्जइ, यथान्यत्राप्यभिहितं - "को राजा यो न रक्षति" । मलो जस्स विज्जति तं मइलं अंबरवत्थं । तस्स य मइलंबरस्स घोत्रणं प्रति कालाकालो न विद्यते । भगिया दिट्ठता । इयाणि दिट्ठतितो त्यो भणति एवं जति जइत्ति प्रब्भुवगमे । सव्वकम्मावगमो मोक्खो भण्णति । तस्स य हेउ कारणंनिमित्तमिति पज्जाया । ज्ञायते अनेन इति ज्ञानं । थद्येवमभ्युपगम्यते ज्ञानं कारणं भवति मोक्षस्यातो कालो तस्स अकालो वा कः कालः । तस्सेति तस्स णाणस्स अकालो वा मा भवतुत्ति वक्कसेसं ।
सुहि चोद ! समयपसिद्धेहि, लोगपसिद्धेहिं य कारणेहि पच्चाइज्जसि । आहारविहारादिसु, मोक्खधिगारेसु काल अक्काले । जह दिट्ठो तह सुत्ते, विज्जाणं साहणे चैव ॥ ११ ॥
प्राहारिज्झतीति प्राहारो । सो य मोक्खकारणं भवति । जहा तस्स कालो कालो य दिट्टो, भणियं य - " प्रकाले चरसि भिक्खु" -- ( सिलोगो ) विहरणं विहारो । सो य उडुबद्धे, ण वासासु । ग्रहवा दिवा, न रातो अहवा दिवसतो वि ततियाए, न सेसामु । सो य विहारो मोक्खकारणं भवति । मोक्ख हिगारेति मोक्खकारणेसु ग्रहवा मोक्खत्थं आहार-विहाराइसु अहिगारो कीरति । जहा जेग पगारेण दिट्ठो - उवलद्धो, को सो कालो कालो य, तर तेण पगारेण सुत्तेति सुयणाणे, तंमि वि कालाकालो भवतीति वक्कसेसं । कि च विज्जाणं साह कालाकालो दिट्ठो । जहा काइ विज्जा कण्हचा उद्दसि प्रट्टमीसु साहिज्जति । श्रकाले पुण साहिज्जमाणी उवघायं जणयति । तहा णाणं पिकाले हिज्ज माणं णिज्जराहेऊ भवति, प्रकाले पुण उवघायकरं कम्मबंधाय भवति । तम्हा काले पढियव्वं, प्रकाले पढतं परिणीया देवता छलेज्ज जहा - ॥११॥
तक्कं कुडेणाहरणं, दोहि य धमएहिं होति णायव्वं । अतिसिरिमिच्छंतीए, थेरीए विणासितो अप्पा ||१२||
७
तक्कं ' उदसी, कुडो घडी, 3 आहारणं दिट्टंतो ।
१ अर्धोदकं तर्क । २ उदस्वित् ।। ३ तक्रकुटाद्याहरणानि ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org