SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 93
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ५७९ कर्णाटवृत्ति जीवतत्त्वप्रदीपिका स्वरूपमाप भावश्रुतपुं च शब्ददिनंगबाह्यमप्प सामायिकादिचतुर्दशप्रकीर्णकभेदद्रव्यभावात्मकश्रुतं समुच्चयं माडल्पटुदु। पुद्गलद्रव्यरूपं वर्णपदवाक्यात्मकं द्रव्यश्रुतमक्कुं। तच्छ्रवणसमुत्पन्न श्रु तज्ञानपव्यरूपं भावयु तमक्कुमें दितिदाचार्याभिप्रायं । पर्य्यायादिशब्दंगळ्गे निरुक्ति तोरल्पडुगुमदते दोर्ड परीयंते व्याप्यते सर्वे जीवा अनेनेति पर्यायः। सर्वजघन्यज्ञानमितप्प ज्ञानरहितजीवक्कभावमेयक्कुमप्पुरिदं । केवलज्ञानवंतरप्प जोवंगळोळमा ज्ञानमुमक्कुमदतेंदोड महासंख्येयप्प कोटयादियोळु एकाद्यल्पसंख्ययुमल्लियंतते ज्ञातव्यमक्कुं। ___ अक्षमिद्रियं तस्मै अक्षाय श्रोत्रंद्रियाय राति ददाति स्वमर्पयतीत्यक्षरम् । पद्यते गच्छति जानात्यर्थमात्माऽनेनेति पदम् । सम् संक्षेपेणैकदेशेन हन्यते गम्यते ज्ञायते एका गतिरनेनेति संघातः। प्रतिपद्यते सामस्त्येन ज्ञायते चतस्रो गतयोऽनयेति प्रतिपत्तिः। संज्ञायां कप्रत्ययविधाना त्प्रतिपत्तिकः। अनु गुणस्थानानुसारेण गत्यादिषु मार्गणासु युज्यंते संबंध्यंते जीवा अस्मिन्ननेनेति वा अनुयोगः। प्रकर्षेण नामस्थापनाद्रव्यभावनिर्देशस्वामित्वसाधनाधिकरणस्थितिविधानसत्संख्याक्षेत्रस्पर्शनकालांतरभावाल्पबहुत्वादिविशेषेण वस्त्वधिकारात्य॑राभृतं परिपूर्ण प्राभृतं वस्तुनोधिकारः प्राभृतमिति संज्ञाऽस्यास्तीति प्राभृतकं प्राभृतकस्याधिकारः प्राभृतकप्राभृतकं । वसंति पूर्वमहार्णस्वरूपं भावश्रुतम् । चशब्दात् अङ्गबाह्यसामायिकादिचतुर्दशप्रकीर्णकभेदद्र व्यभावात्मकश्रुतं पुद्गलद्रव्यरूपं वर्णपदवाक्यात्मकं द्रव्यश्रुतं, तच्छवणसमुत्पन्नश्रु तज्ञानपर्यायरूपं भावश्रुतं च समुच्चीयते इति आचार्यस्य अभिप्रायः । पर्यायादिशब्दानां निरुक्तिः प्रदर्श्यते । तद्यथा-परीयन्ते व्याप्यन्ते सर्वे जीवा अनेनेति पर्यायःसर्वजघन्यज्ञानं, ईदृशज्ञानरहितस्य जीवस्याभावात् । केवलज्ञानवत्स्वपि तत्संभवात् महासंख्यायां कोट्यादौ एकाद्यल्पसंख्यावत् । अक्षाय-श्रोत्रेन्द्रियाय राति ददाति स्वमर्पयतीत्यक्षरम् । पद्यते गच्छति जानात्यर्थमात्मा २० अनेनेति पदम् । सं-संक्षेपेण एकदेशेन हन्यते गम्यते ज्ञायते एका गतिः अनेनेति संघातः । प्रतिपद्यन्ते सामस्त्येन ज्ञायन्ते चतस्रो गतयः अनयेति प्रतिपत्तिः, संज्ञायां कप्रत्ययविधानात् प्रतिपत्तिकः । अनु गुणस्थानानुसारेण गत्यादिषु मार्गणासु युज्यन्ते संबध्यन्ते जीवा अस्मिन्ननेनेति चानुयोगः । प्रकर्षण-नामस्थापनाद्रव्यभावनिर्देशस्वामित्वसाधनाधिकारणस्थितिविधान-सत्संख्याक्षेत्रस्पर्शनकालान्तरभावाल्पबहत्वादिविशेषेण वस्त्वधिकारार्थरा रूप वर्णपद वाक्यात्मक द्रव्यश्रुत होता है और उसके सुननेसे उत्पन्न हुए ज्ञानरूप भावश्रुत २५ है,यह आचार्यका अभिप्राय है । अब पर्याय आदि शब्दोंकी निरुक्ति कहते हैं इसके द्वारा सब जीव 'परीयन्ते' व्याप्त किये जाते है,वह पयोय अथात् सर्वजघन्य ज्ञान है। इस प्रकारक ज्ञानसे रहित कोई जीव नहीं है, केवलज्ञानियों में भी वह रहता है । जैसे कोटि आदि महासंख्यामें एक आदि अल्प संख्या गभित रहती है। 'अक्षाय' अर्थात् श्रोत्रेन्द्रियके लिए 'राति' अपनेको देता है, वह अक्षर है। जिसके द्वारा आत्मा अर्थको 'पद्यते' जानता है,वह पद है। ३० जिसके द्वारा एक गति 'सं' संक्षेप रूपसे एकदेशसे 'हन्यते' जानी जाती है, वह संघात है। जिसके द्वारा चारों गतियाँ 'प्रतिपद्यन्ते' पूर्ण रूपसे जानी जाती हैं,वह प्रतिपत्ति है। संज्ञामें 'क' प्रत्यय करनेसे प्रतिपत्तिक होता है। जिसमें या जिसके द्वारा जीव 'अनु' गुणस्थानके अनुसार गति आदि मार्गणाओंमें 'युज्यन्ते' युक्त किये जाते हैं, वह अनुयोग है। 'प्रकर्षण' नाम, स्थापना, द्रव्य, भाव, निर्देश, स्वामित्व, साधन, अधिकरण, स्थिति, विधान, सत्, ३५ संख्या, क्षेत्र, स्पर्शन, काल, अन्तर, भाव, अल्पबहुत्व आदि विशेषोंसे वस्तु अधिकार Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001817
Book TitleGommatasara Jiva kanda Part 2
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, A N Upadhye, Kailashchandra Shastri
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year1997
Total Pages612
LanguagePrakrit, Hindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Religion, & Karma
File Size14 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy