SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 367
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ कर्णाटवृत्ति जीवतत्त्वप्रदीपिका ८५३ प्राणापानंगळ्गे प्रतिघातं पडेयल्पद्रुदु, श्लेष्मदिदं मेणु अभिभवं काणल्पद्रुदु । अमूर्त्तक्के मूत्तिमत्तुगळिंदभिघातादिगळागवु । अदु कारणविंदमे आत्मास्तित्वसिद्धियक्कुतीगळेल्लियानुं प्रतिमाचेष्टितं प्रयोक्तृलिंगस्तित्वमनरिपुगुमंते प्राणापानादिव्यापारमुं क्रियावंतनप्पात्मनं साधिसुगुमिवल्लदेयं मत्त केलq जीवितमरणसुखदुःखनिवर्तनकारणभूतंगळु पुद्गलंगळप्पुवु। सदसद्यो. दयमंतरंगहेतुबुंटागुत्तिरलु बाह्यद्रव्यादिपरिपाकनिमित्तवदिदमुत्पद्यमानप्रीतिपरितापरूपपरिणामं ५ सुखदुःखमेंदु पेळल्पद्रुदु। भवधारणकारणायुराख्यकर्मोदयदिदं भवस्थितियं धरिसिद जीवक्के पूर्वोक्तिप्राणपानक्रियाविशेषाव्युच्छेदं जीवितमेदु पेळल्पद्रुदु, तदुच्छेदं मरणमेंदु पेळल्पटुदु। ई सुखादिगळु जीवक्के पुद्गलंगळिदमे संभविसुववु । मूत्तिमद्धेतु सन्निधानमागुत्तिरलु तदुत्पत्तियुटप्पुरिदं । केवलं जीवंगळ शरीरादिनिर्वर्तनकारणभूतंगळु पुद्गलंगळे बुदिल्ल। पुद्गलक्कं पुद्गलंगळ निवर्तनहेतुगळप्पुवु। कांस्यादिगळ्गे भस्मादिळिदं जलादिगळ्गे कतकादिर्गाळदं १० अयःप्रभृतिगळ्गे जलादिळिदं उपकारं माडल्पद्रुदु काणल्पडुगुमप्पुरिदं। इंतु औदारिकवैक्रियिक आहारकशरीरनामकर्मोदयदिदमा मूलं शरीरंगळु मुच्छ्वासनिश्वासमुमाहारवर्गणेयिनप्पुवु । तैजसशरीरनामकर्मोदयदिदं तेजोवर्गयिदं तैजसशरीरमक्कुं। कार्मणशरीरनाम प्राणापानयोश्च श्वादिपूतिगन्धिप्रतिभयेन हस्ततलपुटादिभिरास्यसंवरणेन श्लेष्मणा वा प्रतिघातदर्शनात्, अमूर्तस्य मूर्तिमद्भिस्तदसंभवाच्च । तत एव प्राणापानादिव्यापारादात्मनोऽस्तित्वसिद्धिः प्रयोक्तुरभावे १५ प्रतिमाचेष्टितस्येव आत्माभावे तदघटनात् । तथा सदसवेद्योदयान्तरङ्गहेतौ सति बाह्यद्रव्यादिपरिपाकनिमित्तवशेन उत्पद्यमानप्रीतिपरितापरूपपरिणामो सुखदुःखे । आयुरुदयेन भवस्थिति विभ्रतः प्राणापानक्रियाविशेष व्युच्छेदो जीवितं, तदुच्छेदो मरणम् । तान्यपि पौद्गलिकानि मूर्तिमद्धेतुसन्निधाने सति तदुत्पत्तिसंभवात् । न केवलं जीवशरीरादीनामेव निवर्तनकारणभूताः पुद्गलाः पुद्गलादीनामपि कांस्यादीनां भस्मादीभिः जलादीनां कतकादिभिः अयःप्रभृतीनां जलादिभिश्च उपकारदर्शनात् । एवमौदारिकवैक्रियिकाहारकनामकर्मोदयात् २० आहारवर्गणायातानि त्रीणि शरीराणि उच्छवासनिश्वासौ च । तैजसनामकर्मोदयात् तेजोवर्गणया तैजसशरीरम् । दुर्गन्ध आदिके भयसे हथेली आदिसे मुखको बन्द कर लेनेसे तथा जुकामसे प्राण अपानका प्रतिघात देखा जाता है । अमूर्तका मूर्तिमानके द्वारा प्रतिघात सम्भव नहीं है। उसी प्राण अपान आदि की क्रियासे आत्माके अस्तित्वकी सिद्धि होती है। जैसे प्रयोक्ताके अभावमें यन्त्रादि मशीनमें क्रिया सम्भव नहीं है। तथा साता-असाता वेदनीयके उदयरूप अन्तरंग २५ कारणके होनेपर बाह्य द्रव्यादिके परिपाकके निमित्तसे जो प्रीतिरूप या सन्तापरूप परिणाम उत्पन्न होता है, उसे सुख और दुःख कहते हैं। आयुकर्म के उदयसे भवमें स्थिति करते हुए श्वास-उच्छ्वास आदि क्रिया विशेषका होते रहना जीवन है और उसका छेद होना मरण है। ये भी पौद्गलिक हैं क्योंकि मूर्तिमान कारणोंके होनेपर सुखादिकी उत्पत्ति होती है। पुद्गल केवल जीवोंके ही शरीरादिकी रचनामें कारण नहीं हैं। पुद्गल पुद्गलोंका भी उपकार ३० करते हैं । भस्मसे कांसीके बरतन आदि, निर्मली आदिसे जलादि तथा जलादिसे लोहा आदि स्वच्छ होते हैं। इसी प्रकार औदारिक, वैक्रियिक और आहारक नामकर्मके उदयसे आहारवर्गणाके रूपमें आये तीन शरीर और उच्छ्वास-निश्वास, तैजस नामकर्मके उदयसे Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001817
Book TitleGommatasara Jiva kanda Part 2
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, A N Upadhye, Kailashchandra Shastri
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year1997
Total Pages612
LanguagePrakrit, Hindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Religion, & Karma
File Size14 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy