SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 182
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ६६८ गो० जीवकाण्डे अंगोपांगोदयात्कारणात् अंगोपांगनामकर्मोदयकारणदिदं मनोवर्गणास्कंधळिदं विकसिताष्टच्छदारविंददंत द्रव्यमनं हृदयदोळप्पुदु खलु स्फुटमागि। णोइंदियत्ति सण्णा तस्स हवे सेसइंदियाणं वा ।। वत्तत्ताभावादो मण मणपज्जं च तत्थ हवे ।।४४४॥ . नो इंद्रियमिति संज्ञा तस्य भवेत् शेर्षेद्रियाणामिव व्यक्तत्वाभावात् मनो मनःपर्ययश्च तत्र भवेत् ॥ ' मनः आ द्रव्यमनं शेषेद्रियाणामिव स्पर्शनादींद्रियंगळगंतु संस्थाननिर्देशंगळ्गे व्यक्तत्वमुंटत। तस्य आ द्रव्यमनक्के व्यक्तत्वाभावात् कणंनासिकानयनादिवत् व्यक्तत्वाभादिदं नोइंद्रिय__मिति संज्ञा भवेत् । ईषदिद्रियं नोइंद्रियमें दितन्वर्थसंजयुमकुं । तत्र आ द्रव्यमनदोळू मनः भावमनो१० जानमुं मनःपर्ययश्च भवेत् मनःपर्ययज्ञानं पुटुगुं। मणपज्जवं च णाणं सत्तसु विरदेसु सत्तइड्ढीणं । एगादिजुदेसु हवे वड्ढतविसिट्टचरणेसु ॥४४५॥ मनःपर्ययज्ञानं सप्तसु विरतेषु सप्तझैनामेकादियुतेषु भवेद् वर्द्धमानविशिष्टाचरणेषु ॥ सप्तसु विरतेषु प्रमत्तसंयतादिक्षीणकषायांतमाद सप्तगुणस्थानत्तिगळप्प विरतरोळु १५ सप्तझैनामेकादियुतेषु बुद्धितपोवैकुणौषधरसबलाक्षीणमेब सप्तऋद्धिगळोळेक द्विव्यादियुतरोळु वर्द्धमानविशिष्टाचरणेषु पेर्चुत्तिर्प विशिष्टाचारमनुळ्ळ महामुनिगळोळू मनःपर्ययश्च ज्ञानं भवेत् मनःपर्ययज्ञानं पुट्टदें बुदु तात्पथ्यं । इंदियणोइंदियजोगादि पेक्खित्तु उजुमदी होदि । णिरवेक्खिय विउलमदी ओहिं वा होदि णि यमेण ||४४६॥ इंद्रियनोइंद्रिययोगादीनपेक्ष्य तु ऋजुमतिर्भवति । निरपेक्ष्य च विपुलमतिरवधिवद्भवति नियमेन ॥ अङ्गोपाङ्गनामकर्मोदयकारणात् मनोवर्गणास्कन्धैविकसिताष्टच्छदारविन्दसदृशं द्रव्यमनो हृदये उत्पद्यते स्फुटम् ॥४४३॥ तस्य द्रव्यमनसः शेषस्पर्शनादीन्द्रियाणामिव स्थाननिर्देशाभ्यां व्यक्तत्वाभावात् ईषदिन्द्रियत्वेन २५ नोइन्द्रियमित्यन्वर्थनाम भवेत । तत्र द्रव्यमनसि भावमनो मनःपर्ययश्चोत्पद्यते ॥४४४।। प्रमत्तादिसप्तगुणस्थानेषु बुद्धितपोविकुर्वाणौषधरसबलाक्षीणनामसप्तर्धिमध्ये एकद्वित्र्यादियुतेष्वेव वर्धमानविशिष्टाचरणेष मनःपर्ययज्ञानं भवति, नान्यत्र ॥४४५॥ अंगोपांग नामकर्मके उदयसे मनोवर्गणारूप स्कन्धोंके द्वारा हृदयस्थानमें मनकी ____ उत्पत्ति होती है । वह खिले हुए आठ पाँखुड़ीके कमलके समान होता है ।।४४३॥ उस द्रव्यमनका नो इन्द्रिय नाम सार्थक है,क्योंकि जैसे स्पर्शन आदि इन्द्रियोंका स्थान और विषय प्रकट है,वैसा मनका नहीं है। इसलिए ईषत् अर्थात् किंचित् इन्द्रिय होनेसे उसका नाम नोइन्द्रिय है । उस द्रव्यमनमें भावमन और मनःपययज्ञान उत्पन्न होते हैं ॥४४४॥ प्रमत्तसंयतसे क्षीणकषाय पर्यन्त सात गुणस्थानोंमें, बुद्धि-तप-विक्रिया-औषध-रसबल और अक्षीण नामक सात ऋद्धियोंमें-से एक-दो-तीन आदि ऋद्धियोंके धारी तथा जिनका ३५ विशिष्ट चारित्र वर्धमान होता है, उन महामुनियोंमें ही मनःपर्ययज्ञान होता है; अन्यत्र नहीं ॥४४५॥ ३० Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org .
SR No.001817
Book TitleGommatasara Jiva kanda Part 2
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, A N Upadhye, Kailashchandra Shastri
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year1997
Total Pages612
LanguagePrakrit, Hindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Religion, & Karma
File Size14 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy