SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 413
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ कर्णाटवृत्ति जीवतत्त्वप्रदीपिका ३५१ अंगोपांगशरीरनामकर्मोदयळिदं मनोवर्गणायातपुद्गलस्कंधंगळ आहारवर्गणायातनोकर्मपुद्गलस्कंधंगळ संबंधदिदं जीवप्रदेशंगळ्गे, अग्निसंबंधदिने तु लोहक्क दहनशक्तिपुटुगुमंते कर्मनोकादानशक्तिसामर्थ्य पुटुगुमे बुदिदु भावात्यं । अनंतरं योगविशेषमं पेन्द मणवयण्णाण पउत्ती सच्चासच्चभयअणुभयत्थेसु । तण्णामं होदि तदा तेहि दु जोगा हु तज्जोगा ॥२१७॥ मनवचनयोः प्रवृत्तयः सत्यासत्योभयानुभयात्र्थेषु तन्नाम भवति तदा तैस्तु योगात् खलु तद्योगाः॥ सत्यासत्योभयानुभयात्थंगळोळावुकलवु प्रवृत्तिगळु मनोवचनंगळ्गेत्तऴ् ज्ञानवाक्प्रयोगजननदोळ् जीवप्रयलंगळा प्रवृत्तिगळ्गे सत्यादितन्नाममक्कुं सत्यमन इत्यादि । तु मत्ते तैस्तु योगात् आ सत्याद्यत्थंगळोडने संबंधदत्तणिदं खलु स्फुटमागि ताः आ मनोवचनप्रवृत्तिगळं । तद्योगाः सत्यादिविशेषणं गळिदं विशिष्टंगळप्प नाल्क मनोयोगंगळु नाल्कं वाग्योगंगळुमप्पुवु। सम्यग्ज्ञानविषयमप्पत्थं सत्यमें वुदु यथा जलज्ञानविषयं जलं स्नानपानाद्ययक्रियासद्भावदिदं । योग इत्युच्यते । अङ्गोपाङ्गशरीरनामकर्मोदयेन मनोभाषावर्गणायातपुद्गलस्कन्धानां आहारवर्गणायातनोकर्मपुद्गलस्कन्धानां च संबन्धेन जीवप्रदेशानामग्निसंयोगेन लोहस्य दहनशक्तिवत् कर्मनोकर्मादानशक्तिः सामर्थ्य- १५ मुत्पद्यते इति भावार्थः ॥२१६॥ अथ योगविशेषमाह सत्यासत्योभयानुभयार्थेषु याः प्रवृत्तयः मनोवचनयोः तदा ज्ञानवाक्प्रयोगजनने जीवप्रयत्नरूपप्रवृत्तीनां सत्यादि तन्नाम भवति सत्यमन इत्यादि । तु-पुनः तैः सत्याद्यर्थः सह योगात्-संबन्धात्, खलु-स्फुटं, ताः मनोवचनप्रवृत्तयः, तद्योगाः-सत्यादिविशेषणविशिष्टाः, चत्वारो मनोयोगाश्चत्वारो वाग्योगाश्च भवन्ति । सम्यग्ज्ञानविषयोऽर्थः सत्यः यथा जलज्ञानविषयो जलं स्नानपानाद्यर्थक्रियासद्भावात् । मिथ्याज्ञानविषयोऽर्थः २० असत्यः यथा जलज्ञानविषयो मरीचिकाचक्रे जलं स्नानपानाार्थक्रियाविरहात । सत्यासत्यज्ञानविषयोऽर्थः उभयः रूपसे परिणमनमें हेतु जो सामर्थ्य है तथा आत्मप्रदेशोंके परिस्पन्दको योग कहते हैं। भावार्थ यह है कि जैसे अग्निके संयोगसे लोहेमें दहन शक्ति होती है, उसी तरह अंगोपांग शरीर नामकर्मके उदयसे मनोवर्गणा तथा भाषावर्गणाके आये पुद्गल स्कन्धोंके और आहारवर्गणाके आये नोकर्म पुद्गल स्कन्धोंके सम्बन्धसे जीवके प्रदेशोंमें कर्म और नोकर्मको २५ ग्रहण करनेकी शक्ति उत्पन्न होती है ।।२१६॥ आगे योगके भेदोंका लक्षण कहते हैं सत्य, असत्य, उभय और अनुभयरूप पदार्थों में जो मन और वचनकी प्रवृत्तियाँ होती हैं.तब जानने और वचनका प्रयोग करने में जीवके प्रयत्नरूप वृत्तियाँ सत्य आदि उन नामवाली होती हैं जैसे सत्य मन इत्यादि । पुनः उन सत्य आदि अर्थोके सम्बन्धसे वे मन ३० वचनकी प्रवृत्तियाँ सत्य आदि विशेषणसे विशिष्ट होनेसे चार मनोयोग और चार वचन योग होते है । सम्यग्ज्ञानके विषयभूत अर्थको सत्य कहते हैं। जैसे जलज्ञानका विषय जल सत्य है, क्योंकि स्नान पान आदि अर्थ क्रिया उसमें पायी जाती है। मिथ्या ज्ञानका विषय पदार्थ असत्य है । जैसे मरीचिकामें जल ज्ञानका विषय जल असत्य है,क्योंकि उसमें स्नान १. मलमप्प । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001816
Book TitleGommatasara Jiva kanda Part 1
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, A N Upadhye, Kailashchandra Shastri
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year2000
Total Pages564
LanguageHindi, Prakrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Religion, & Karma
File Size13 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy