SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 392
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३३४ गो० जीवकाण्डे पृथिव्यप्तेजोवायुकायिकजीवंगळ्नाल्कर देहं यथाक्रमं मसूरांबुबिंदुसूचीकलापध्वजसन्निभमक्कुं। पृथिवीकायिकन शरीरं मसूरवृत्त चणकदोडने सदृशमंत गोलकाकारम बुदत्यं । अप्कायिकन शरीरं जलबिदुविनोड़ने सदृशमिदुq गोलकाकारमें बुदत्थं । तेजस्कायिकनशरोरं सूचीकलापदोडन ५ सदृशमतेयूवंबहुमुखमें बुदत्यं । वातकायिकन शरीरं ध्वजदोडने सदृशमतेयायतचतुरस्रम बुदत्थं एत्तलानुमिवर शरीरंगळ्गे पेळल्पट्ट संस्थानंगळुमंतादोडं तदवगाहनं घनांगुलासंख्यातभार्गमात्रमेयक्कुमप्पुरिदं दृष्टिगोचरमस्तु । इंद्रियगोचरत्वदिदं ऽतीयमानमप्प पृथिव्यादिकमुं बहुशरीरसमूहमें दितु ग्राह्यमक्कुं। तरुगळप्प वनस्पतिकायिकंगळ त्रसकायिकंगळ कायंगळनेकविधंगळs नियतसंस्थानंगळ यथासंभवं घनांगुलासंख्यातभागमुं संख्यातभागमुं संख्यातगुणितप्रमितावगाहनं१० गळनुळ्ळ वेदरियल्पडुवुवु ।। इंतु कायमार्गणयं पेळ्दनंतरं तत्कायसहितनप्प संसारिजीवंगे दृष्टांतपूर्वकमागि व्यवहारमं पेळ्दपं। __ पृथिव्यप्तेजोवायुकायिकजीवानां चतुर्णा देहाः-शरीराणि यथाक्रमं मसूराम्बुबिन्दुसूचीकलापध्वजसन्निभानि भवन्ति । पृथ्वीकायिकशरीरं मसूरेण वृत्तचणकेन सदृशं तादृक्गोलकाकारमित्यर्थः। अप्कायिकशरीरं १५ जलबिन्दुना सदृशं इदमपि गोलकाकारमित्यर्थः । तेजस्कायिकशरीरं सूचीकलापेन सदृशं तादृगूर्ध्वबहुमुख मित्यर्थः । वातकायिकशरीरं ध्वजेन सदृशं तादृगायत चतुरस्रमित्यर्थः । यद्यपि तच्छरीराणि उक्तसंस्थानानि तथापि तदवगाहनं घनाङ्गलासंख्येयभागमात्र मेवेति दृष्टिगोचरं नास्ति-इन्द्रियगोचरत्वेन प्रतीयमानं पृथिव्यादिकं बहशरीरसमूह इति ग्राह्यम् । तरूणां वनस्पतिकायिकानां, सानां द्वीन्द्रियादीनां च कायाः शरीराणि अनेकविधाः अनियतसंस्थाना यथासंभवं घनाङ्गलासंख्येयभागादिसंख्यातगणितघनाङ्गलावसानावगाहनविकल्प२० विशिष्टाः सन्तीति ज्ञातव्याः ॥२०१॥ एवं कायमार्गणाकथनान्तरं कायसहितसंसारिजीवस्य दृष्टान्तपूर्वक व्यवहारमाह पृथिवी, अप, तेज और वायुकायिक इन चारका शरीर क्रमसे मसर, जलकी बूंद, सूचीकलाप, और ध्वजाके समान होता है। अर्थात् पृथिवीकायिकका शरीर मसूरके समान गोलाकार होता है। अप्कायिकका शरीर जलकी बदके समान गोलाकार होता है । तेजस्का२५ यिकका शरीर सूचीकलापके समान अर्थात् जैसे सूचीसमूह ऊँचा और बहुत मुखवाला होता है वैसा ही आकार होता है । वायुकायिकका शरीर ध्वजाके समान लम्बा चौकोर होते हैं । यद्यपि इनके शरीर उक्त आकारवाले हैं तथापि उनकी अवगाहना धनांगुलके असंख्यातवे भागमात्र हैं इसलिए इन्द्रियगोचर नहीं हैं। जो पृथिवी आदि इन्द्रियगोचर प्रतीत होती है, वह तो बहुत-से शरीरोंका समूह है ऐसा जानना। तरु अर्थात् वनस्पतिकायिकोंके तथा दोइन्द्रिय आदि त्रसोंके शरीर अनेक प्रकारके हैं, उनका कोई नियत आकार नहीं है । उनकी अवगाहना यथासम्भव घनांगुलके असंख्यातवें भागसे लेकर संख्यात गुणित घनांगुल पर्यन्त भेदोंको लिये हुए है ; ऐसा जानना ।।२०१॥ इस प्रकार कायमार्गणाके कथनके पश्चात् कायसहित संसारी जीवोंका व्यवहार दृष्टान्तपूर्वक कहते हैं१५ १. म भागमेयप्पुदं । २. म संख्यात संख्यातभागमुं गुणितं । ३. तद्वद्गो० मु । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001816
Book TitleGommatasara Jiva kanda Part 1
Original Sutra AuthorN/A
AuthorNemichandra Siddhant Chakravarti, A N Upadhye, Kailashchandra Shastri
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year2000
Total Pages564
LanguageHindi, Prakrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Religion, & Karma
File Size13 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy