SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 56
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ [ २१ एक जीवके एकसाथ कितने ज्ञान हो सकते हैं ?एकादीनि भाज्यानि युगपदेकस्मिन्नाचतुर्भ्यः ॥ ३० ॥ प्रथम अध्याय अर्थ- ( एकस्मिन्) एक जीवमें ( युगपत् ) एकसाथ (एकादीनि ) एकको आदि लेकर ( आचतुर्भ्यः ) चार ज्ञानतक ( भाज्यानि ) विभक्त करनेके योग्य हैं अर्थात् हो सकते हैं। भावार्थ- यदि एक ज्ञान हो तो केवलज्ञान होता है। दो हों तो मतिश्रुत होते हैं। तीन हों तो मति श्रुत अवधि अथवा मति श्रुत और मन:पर्यय होते हैं । यदि चार हों तो मति श्रुत अवधि और मन:पर्यय ज्ञान होते हैं। एकसाथ पांचो ज्ञान किसी भी जीवके नहीं होते। प्रारम्भके चार ज्ञान ज्ञानावरण कर्मके क्षयोपशमसे होते हैं और अन्तका केवलज्ञान क्षयसे होता हैं ॥ ३० ॥ मति श्रुत और अवधिज्ञानमें मिथ्यापनमतिश्रुतावधयो विपर्ययश्च ॥ ३१ ॥ अर्थ- (मतिश्रुतावधयः । ) मति श्रुत और अवधि ये तीन ज्ञान ( विपर्यय: च ) विपर्यय भी होते हैं । उपर कहे हुए पाँचों ज्ञान सम्यग्ज्ञान होते हैं परन्तु मति श्रुत और अवधि ये तीन ज्ञान मिथ्याज्ञान भी होते हैं । इन्हें क्रमसे कुमति ज्ञान, कुश्रुत ज्ञान और कुअवधि ज्ञान (विभङ्गावधि) कहते हैं। ' नोट- इन तीन ज्ञानोंमें मिथ्यापन मिथ्यादर्शनके संसर्गसे होता है। जैसे मीठे दूधमें कडुवापन कडुवी तूम्बड़ीके संसर्गसे होता है ॥ ३१ ॥ प्रश्न- जिस प्रकार पदार्थोको सम्यग्द्दष्टि जानता है उसी प्रकार मिथ्याद्दष्टि भी जानता है, फिर सम्यग्द्दष्टिका ज्ञान सम्यग्ज्ञान और मिथ्याद्दष्टिका ज्ञान मिथ्याज्ञान क्यों कहलाता है ? 1. ५ सम्यक् और ३ मिथ्या इस प्रकार सब मिलाकर ज्ञानोपयोगके ८ भेद होते हैं । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001795
Book TitleMokshshastra
Original Sutra AuthorUmaswati, Umaswami
AuthorPannalal Jain
PublisherDigambar Jain Pustakalay
Publication Year
Total Pages302
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Tattvartha Sutra, P000, P005, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size12 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy