Parshvabhyuday

SR No.: 001704
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: M G Kothari
Publisher: Gulabchand Hirachand Doshi
Total Pages: 844
Language: Sanskrit, English
Classification: Book_Devnagari, Literature, & Mythology
File Size: 16 MB

Page 438

तृतीयः सर्गः ]
योजनेन नूनं सम्भावनायामत्र । ' नूनं तऽर्थनिश्चये' इत्यमरः । वामच्छायं स्यादिति सम्भावये इत्यर्थः । क्षामच्छायं क्षीणशाभं । मत्प्रवासेन प्रमोदापायात्क्षीणशोभमित्यर्थः । स्यादिति शेषः । यत्र गृहिणीजनः दुःखापनयनक्रियायां व्यापृतः अनुचरजनश्च मन्दोद्यमः जातः, यच्च क्षीणशाभं तदेव मे गृहमिति निश्चिनुयाः इति भावः। सूर्यापाये मरीचिमालिन्यस्तंगते सति कमलं पद्मं स्वां स्वकीयां आभिख्यां शोभा । ' अभिख्या तु यशःकीर्तिशोभाविख्यातिनामसु' इति विश्वलोचने। न खलु पुष्यति न खलूपचिनोति । धुमणिविगमे कमलमिव पतिविरहितमगारं लीलाविकलं जायते इत्यर्थः ।
Under the present circumstances, I think that my house would not surely have maintained its charm on account of my separation, as my wife (by this time ) would have been engrossed in getting rid of her distress (and my ) servants even, very slow in doing their jobs, would have been abstaining from speech; surely, on setting of the san, the lotus does not continue to have its beauty (as it does before sunset).
पश्यामुष्यामुपवनभुवि प्रेयसीं तां दधाना
माधिं त्वत्तो विरहविधुरां मद्वचःप्रत्ययेन । गत्वा सद्यः कलभतनुतां शीघ्रसम्पातहेतोः
क्रीडाशैले प्रथमकथिते रम्यसानौ निषण्णः ॥३४॥ अन्वयः-~~ शीघ्रसम्पातहेतोः सद्यः कलभतनुतां गत्वा प्रथमकथिते रम्यसानो क्रीडाशैले निषण्णः विरहविधुरां त्वत्तः आधि दधानां तां प्रेयसी मद्वचःप्रत्ययेन अमुष्यां उपवनभुवि पश्य।
पश्येत्यादि। शीघ्रसम्पातहेतोः त्वरितगमननिमित्तं । शीघ्रस्त्वरितश्चासौ सम्पातो गमनं च शीघ्रसम्पातः । तस्य हेतुः शीघ्रसम्पातहेतुः। तस्मात् तस्य वा। 'हेतौ सर्वाः प्रायः' इति हेतुशब्दप्रयोगे का ता वा । 'सम्पातः पतने वेगे प्रवेशे वेदसंविदे' इति शब्दार्णवे । सद्यः त्वरितं । झटितीत्यर्थः। कलभतनुतां करिपोत. वत्स्वल्पशरीराकारतां । यथा गजराजापेक्षया गजपोतस्य स्वल्पशरीराकारता तथा तनुतरशरीराकारता या तामित्यर्थः । कलभस्य द्विपपोतस्य तनुरिव तनुर्यस्य सः । तस्य भावः । ताम् । यद्वा कलभस्येव तनुता स्वरूपशरीराकारता । ताम् । गत्वा प्राप्य । प्रथमकथिते पूर्वोक्तेन 'अन्यच्चास्मिन्' इत्यादिना श्लोकेन वर्णिते रम्यसानौ मनोहर