Parshvabhyuday

SR No.: 001704
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: M G Kothari
Publisher: Gulabchand Hirachand Doshi
Total Pages: 844
Language: Sanskrit, English
Classification: Book_Devnagari, Literature, & Mythology
File Size: 16 MB

Page 386

द्वितीयः सर्गः]
पाणावित्यादि । यत्र यस्यामलकायां बधूनां सीमन्तिनीनां 'योषा सीमन्तिनी वधूः' इति धनञ्जयः । पाणौ हस्ते पद्मं कमलं । ' कमलं नलिनं पद्मं सरोज सरसीरुहं' इति धनञ्जयः। 'पञ्चशाखः शयः पाणिः' इत्यमरः । पद्मानां शरदिजत्वाच्छरलिङ्गमेतत् । स्वोचिते स्वयोग्ये । कुन्दकुसुमसंस्थापनयोग्ये इत्यर्थः । धाग्नि स्थाने । केशकलापे इत्यर्थः । 'धाम रश्मौ गृहे देहे प्रभावस्थानजन्मसु' इति विश्वलोचने । कुरबकयुतं लोहितमहासहासुमनस्सहितं । 'तांबडी सेवंती' इति महाराष्ट्रयाम् । 'कुरबकः पुंसि शोणझिण्टिकाऽम्लानभेदयोः' इति विश्वलोचने । 'अम्लानस्तु महासहा ।... तत्र शोणे कुरबकं' इत्यमरः । कुन्दं माध्यकुसुमं । 'कुन्दो माध्ये पुमांश्चक्रे भ्रमौ निधिसुरद्विषोः' इति विश्वलोचने । कुन्दस्य कुसुमं कुन्दं । ' पुष्पमूलेषु बहुलं' इति पुष्पप्रत्ययस्योप् । स्तनपरिसरे उरोजप्रदेशे । ‘भवेत्परिसरो दैवोपात्ते मृत्युप्रदेशयोः' इति विश्वलोचने । लोध्रः लोध्रकुसुमजः । लोध्र लोध्रकुसुमे जातः लोध्रः । तत्र जातः' इत्यण् । रेणुः धूल्यणुः । परागः इत्यर्थः । जातावेकवचनमिति परागाः इत्यर्थः । ' रेणुधूल्यणुपर्पटे' इति विश्वलोचने । 'कुन्दो माध्ये' इति वचनाकुन्दानां माघोद्भवत्वाच्छैशिरत्वाच्छिशिरलिङ्गत्वम् । लोध्रकुसुमानां हेमन्तर्तुप्रभवत्वाद्धमनत्वाद्धमन्तलिङ्गत्वम् । अत्र प्रमाणं 'नवप्रवालोद्गमसस्यरम्यः प्रफुल्ललोध्रः परिपक्वशालिः । विलीनपद्मः प्रपतत्तुषारों हेमन्तकालः समुपागतः प्रिये ॥' इति । कर्णे कर्णपाशे । श्रोत्रप्रदेशे इत्यर्थः । हारि सौन्दर्यसम्पन्न शिरीषं शिरीषपुष्पं । शिरीषसुमनसां ग्रीष्मद्भवत्वाव्ष्मत्वाद्ग्रीष्मलिङ्गत्वम् । सीमन्ते च केशवेशे च । शिरोरुहपद्धतावित्यर्थः । 'सीमन्तः केशे' इति सीम्नोऽन्ते परे परनिपातः। त्वदुपगमजं भवदुपगमने जातं । प्रावटकालोद्भवमित्यर्थः। नीपं कदम्बकुसुमम् 'अथ स्थलकदम्बके । नीपः स्यात्पुलकः श्रीमान्प्रावृषेण्यो हलिप्रियः' इति शब्दार्णवे। नीपकुसुमानां प्रावृट्कालोद्भवत्वात्प्रावृषेण्यत्वात्प्रावृट्काललिङ्गत्वम् । कुरवकयुतमित्युक्तः कुरबककुसुमानां वसन्तलिङ्गत्वाद्वसन्ततॊरपि ग्रहणं कर्तव्यम् । तत्र अलकायां षण्णामृतूनां वसन्तादीनां घण्णामृतूनां व्यतिकरमहः अन्योन्यानुप्रवेशजनितः उत्सवः आनंदः । व्यतिकरः व्यतिषङ्गः अन्योन्यानुप्रवेशः । तस्य महः उत्सवः व्यतिकरमहः । 'भवेद्यतिकरः पुंसि व्यसनव्यतिषङ्गायोः' इति 'महस्तूत्सवतेजसोः' इति च विश्वलोचने । व्याक्तिव्यक्तं व्यक्त्या पृथगात्मतया स्पष्टतया वा व्यक्तं प्रकटीभूतम् ।
Where there are lotuses in the hands of ladies, Kunda flowers associated with Kurabaka flowers are put in their proper places, the pollens of Lodhra flowers are applied to the expansive breasts, beautiful