Parshvabhyuday

SR No.: 001704
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: M G Kothari
Publisher: Gulabchand Hirachand Doshi
Total Pages: 844
Language: Sanskrit, English
Classification: Book_Devnagari, Literature, & Mythology
File Size: 16 MB

Page 222

प्रथमः सर्गः]
प्राप्तातिथयः । लब्धं प्राप्तं आतिथ्यं आतिथेयं येन सः । अतिथ्यर्थमातिथ्यं । ‘ण्योऽतिथेः' इति ण्यः । 'अतिथिर्ना गृहागते' इति ' क्रमादातिथ्यातिथेये अतिथ्यर्थेऽत्र साधुनि' इति चाऽमरः । 'आवेशिकं विपश्चिद्भिरातिथ्यमभिधीयते' इति कात्यः । 'आतिथ्यं स्यादतिथ्यर्थ आतिथ्यमतिथिं विदुः' इति शाश्वतः । त्वदुपगमनात् तव समीपगमनात् उन्मनीभूय सोत्कण्ठाः भूत्वा । अनुन्मनसः उन्मनसः भूत्वोन्मनाभूय । 'कृभ्वस्तिव्योगेऽतत्तत्त्वे सम्पत्तरि च्विः' इति च्विः। च्चौ परे च 'मनोरुश्चक्षुश्वेतोरहोरजसः खं' इति मनसोऽन्त्यस्य सकारस्य खम् । 'हलः ईक्' इति ईक्च । केकाः मायूरान्ध्वनीन् “केका वाणी मयूरस्य' इत्यभिधानात् । स्वागतीकृत्य केकासु स्वागतवचनमारोप्य । अस्वागतं स्वागतं कृत्वा स्वागतीकृत्य । स्वागतवचनतामुपनीय । अभ्युद्यातैः त्वत्सभाजनार्थमुद्गतैः । सजलनयनैः साश्रुनेत्रैः। जलेन सहितानि सजलानि । सजलानि नय: नानि येषां तैः शुक्लापाङ्गैः मयरैः । 'मयूरो बर्हिणो बही शुक्लापाङ्गः शिखावलः ' इति यादवः । प्रियः इव मित्रमिव शिरोभिः मूर्धभिः उह्यमानः ध्रियमाणः । उह्यते इति उह्यमानः । भवान् त्वं । निःसङ्गः अपि परित्यक्तबाह्याभ्यन्तरपरिग्रहः अपि व्रजितुं गन्तुं अनलं असमर्थः । सर्वत्र पर्वतेषु लब्धातिथेयत्वात् कालयापनं विधास्यसीति भावः।
Moreover, you, given a hospitable reception, borne on their heads like a dear friend by peacocks ascending the tops (of mountains ) through eagerness ( for you ) at the time of your arrival and welcoming you, though devoid of attachments, would become unable to proceed on.
तस्योत्कण्ठाविरुतिमुखरस्योत्पतिष्णोः कथञ्चित
प्रत्यासन्नत्वदुपगमनस्याऽन्तरार्द्रस्वभावे । स्नेहव्यक्तिं त्वयि घनयतः केकिवृन्दस्य मन्ये
प्रत्युद्यातः कथमपि भवान्गन्तुमाशु व्यवस्येत् ॥ ८८ ॥ अन्वय:- उत्कण्ठाविरुतिमुखरस्य कथञ्चित् उत्पतिष्णोः प्रत्यासन्नत्वदुपमनस्य तस्य केकिवृन्दस्य आर्द्रस्वभावे त्वयि स्नेहव्याक्तिं घनयतः प्रत्युद्यातः (सतः) अपि भवान् आशु गन्तुं व्यवस्येत् ( इति ) मन्ये ।
तस्येत्यादि । उत्कण्ठाविरुतिमुखरस्य उन्मनायितजीनतकेकाध्वनिवाचालि