Parshvabhyuday

SR No.: 001704
Original Sutra Author: Jinsenacharya
Author: M G Kothari
Publisher: Gulabchand Hirachand Doshi
Total Pages: 844
Language: Sanskrit, English
Classification: Book_Devnagari, Literature, & Mythology
File Size: 16 MB

Page 125

[ पार्धाभ्युदये
आसीत्। भार्यात्वेनाङ्गीकृतायास्तस्याः राजाज्ञया तस्य विरहो जातः । राज्ञा दण्डितः सः स्वभ्रात्रा वैरं बबन्ध । बद्धवरेण । बद्धं विरचितं च तत् वैरं शात्रवं च बद्धवैरं । तेन बद्धवरेण । तेन वृद्धिंगतेन दग्धः प्रारब्धक्रोधाग्निज्वलनक्रियः । प्रज्वलितक्रोधामिरित्यर्थः । स्वाधिकारात् । स्वस्य यः अधिकारः प्रभावः ऐश्वर्य सामर्थ्य वा । तस्मात् । 'हेतौ का' इति हेत्वर्थे का (पञ्चमी)। स्वाधिकारेण देवभवसुलभप्रभावेण हेतुभूतेन प्रमत्तः उन्मत्तः जातः सः नभसि व्योम्नि विहरन् विहारं कुर्वन् । व्योम्नि विहरति सतीत्यर्थः। कश्चित् दैत्यः। कश्चिदित्यनेन तस्य दैल्यस्य शम्बरासुरस्य क्षुद्रत्वं द्योत्यते। दैत्यः इव दैत्यः। तस्य शम्बरस्य देवत्वे सत्यपि दुष्टाभिसन्धित्वात् दैत्यत्वेनोलेखः। 'देवपथादिभ्यः' इतीवार्थस्य कस्योस् । मरकतम यस्तम्भलक्ष्मी। मरकतस्य विकारः मरकतमयः। 'मयड्भक्ष्याच्छादने' इति विकारे मयट् । भरकतमणिनिर्मितः इत्यर्थः। मरकतमयश्चासौ स्तम्भश्च मरकतेमयस्तम्भः । तस्य लक्ष्मीः शोभा सौन्दर्य वा मरकतमयस्तम्भलक्ष्मीः। तां । वहन्त्या धारयन्त्या। योगेकाग्यस्तिमिततरया। एकं च तत् अग्रं च ध्येयोऽर्थः एकाग्रं । तस्य भावः ऐकाग्यं । ध्यानैकनतानत्वमित्यर्थः । योगस्य ध्यानस्यैकाग्यं योगैकाग्यं । योगनिमित्तमैकाग्यं वा योगैकाग्यं । शाकपार्थिवादित्वात्समासः। प्रकृष्टं स्तिमिता अचञ्चला स्तिमिततरा। अत्यर्थे निश्चलेत्यर्थः । 'स्तिमितोऽचञ्चले क्लिन्ने' इति विश्वः । योगकाम्येण स्तिमिततरा योगैकाग्यस्तिभिततरा। तया । 'योगः सन्नहनोपायध्यानसङ्गतियुक्तिषु' । 'एकतानोऽनन्यवृत्तिरेकान्येकायनावपि ।' इत्यमरः ध्यानकतानत्वान्निश्चलतरयेत्यर्थः । श्रीमन्मूर्त्या । श्रीः सौन्दर्यमस्याः अस्ति भूम्नेति श्रीमती। 'भूमनिन्दाप्रशंसासु नित्ययोगेऽतिशायने । संसर्गेऽस्तिविवक्षायां भवन्ति मतुबादयः।' इति भूम्नि मतुप् । स्त्रियां डी च । श्रीमती चासौ मूर्तिश्च शरीरं श्रीमन्मूर्तिः । “पुंवद्यजातीयदेशीये' इति पुंवद्भावः । 'स्त्रियां मूर्तिस्तनुस्तनूः' इत्यमरः । तस्थिवांसं। स्थितमित्यर्थः । 'लिटः कसुकानौ' इति लिटः स्थाने वसुः । 'वरयैकाज्यसः' इति कसाविट् । कायोत्सर्गासनेन स्थितं पार्श्वनाथाभिधपरमतीर्थकरं । निदध्यो प्रेक्षाञ्चक्रे । कर्तरि लिट् । अत्र कान्तायाः जातः यः विप्रलम्भः शम्बरस्य स शापहेतुक इत्यवसेयं । अत्र काव्ये ' प्राट्प्रवासव्यसने मन्दाक्रान्ता विराजते' इति वचनमनुसृत्य सर्वत्र मन्दाक्रान्तावृत्तं प्रयुक्तम् । तल्लक्षणं यथा - 'मन्दाक्रान्ता जलधिषडगैम्भौं नतो ताद्गुरू चेत्' इति ।
A cortain (frivolous ) god, who was like a demon, who was inflamed with passion excited by his former enmity set to work vigorously on account of lis separation from lis Leloved paramour (not wifo ), and