Gyanarnav

SR No.: 001696
Original Sutra Author: Shubhachandra Acharya
Author: Balchandra Shastri
Publisher: Jain Sanskruti Samrakshak Sangh Solapur
Publication Year: 1977
Total Pages: 828
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Principle, Dhyan, & Yoga
File Size: 18 MB

Page 785

६९६
ज्ञानार्णवः
2217) परमेष्ठी परंज्योतिः परिपूर्णः सनातनः । संसारसागरोत्तीर्णः कृतकृत्यो चलस्थितिः ॥ ६९ 2218) सुतृप्तैः सर्वदैवास्ते देवस्त्रैलोक्यमूर्धनि ।
नोपमानं सुखादीनां विद्यते परमेष्ठिनः ॥ ७० 2219) चरस्थिरार्थसंकीर्णे मृग्यमाणं जगत्त्रये ।
उपमानोपमेयत्वं मन्ये स्वस्यैव स स्वयम् ॥७१ 2220) यतो न तद्गुणानां स्यादनन्तांशो ऽपि कस्यचित् । "ततो न शक्यते कर्तुं तेन साम्यं जगत्त्रये ॥७२
संपन्नः। संसारसागरोत्तीर्णः भवसमुद्रात् उत्तीर्णः विमुक्तः । अन्यत्सुगमम् ||६७-६९ || पुनस्तत्स्वरूपमाह ।
1
_2218) सुतृप्तः — परमेष्ठिनः सुखादीनाम् उपमेयं न विद्यते । शेषं सुगमम् । इति सूत्रार्थः ॥७०॥ अथ तदेवाह ।
[ ३९.६९
2219) चरस्थिरार्थ - अहं मन्ये । जगत्त्रये उपमानोपमेयत्वं स्वस्यैव स्वयं वर्तते । शेषं सुगमम् । इति सूत्रार्थः ॥ ७१ ॥ अथ पुनस्तदेवाह ।
2220) यतो न—यतः कारणात् तद्गुणानां परमात्मगुणानाम् अनन्तांशो ऽपि कस्यचिज्ज्ञातुं न स्यात् । यथा व्योमकालयोः पर्यन्तं प्रान्तं ज्ञातुं न शक्यते । इति सूत्रार्थः ॥ ७२ ॥ अथ पुनर्निरुपमताम् आह ।
प्राप्त, शाश्वतिक आनन्दसे प्रशंसित, परम पदमें स्थित, उत्कृष्ट ज्ञान ज्योति से सहित, परिपूर्ण, सनातन, संसाररूप समुद्रके पारको प्राप्त, कृतकृत्य और स्थिर स्थिति से संयुक्त वह सिद्ध परमात्मा अतिशय सन्तुष्ट होकर सदा तीन लोकके शिखरपर ( सिद्धालय में) स्थित रहता है । उस सिद्ध परमेष्ठीके अनन्त सुखादि गुणोंके लिए अस्थिर और स्थिर पदार्थों से परिपूर्ण लोक में यदि किसी उपमानको खोजा जाये तो वह उपलब्ध नहीं हो सकता है । अर्थात् उनके अनन्त ज्ञानादि गुणोंकी किसी अन्यके साथ तुलना नहीं की जा सकती है । वह स्वयं ही अपने उपमान और उपमेय स्वरूपको प्राप्त है, ऐसा मैं मानता हूँ - सिद्ध परमात्मा के वे गुण उसीके समान हैं, अन्य किसीके भी समान नहीं हैं ||६६-७१ ||
यदि सिद्ध परमेष्ठी के अनन्त गुणोंका अनन्तवाँ भाग भी किसी अन्यके सम्भव होता तो उसके साथ उनकी उपमा (तुलना की जा सकती थी, परन्तु ऐसा है नहीं । इसीलिए तीनों लोकोंमें उनकी तुलना अन्यसे नहीं की जा सकती है ॥७२॥
१. M N T F स तृप्तः, L तृप्तः सः, SJX Y R संतृप्तः । २. LSFJY R नोपमेयं । ३.N तस्यैव । ४. Y स्वस्यैव शाश्वतं । ५. LYR ऽनन्तगुणानां । ६. PN om. 2nd line, M शक्यते न यथा, MN J read this verse thus : 1st line यतो न तद् etc. & शक्यते न यथा .... कालयोः ।