Gyanarnav

SR No.: 001696
Original Sutra Author: Shubhachandra Acharya
Author: Balchandra Shastri
Publisher: Jain Sanskruti Samrakshak Sangh Solapur
Publication Year: 1977
Total Pages: 828
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Principle, Dhyan, & Yoga
File Size: 18 MB

Page 669

५८० ज्ञानार्णवः
[३३.८३1775 ) तत्रार्यम्लेच्छखण्डानि भूरिभेदानि तेष्वमी ।
आर्या म्लेच्छा नराः सन्ति तत्क्षेत्रजनितैर्गुणैः ॥८३ 1776 ) क्वचित्कुमानुषोपेतं क्वचिद्व्यन्तरसंभृतम् ।
क्वचिद्भोगधराकीण नरक्षेत्रं निरन्तरम् ।।८४ 1777 ) [ उक्तं च
क्वचित्सुखं देवसुखोपमं नृणां क्वचिच्च दुःखं नरकोपमं महत् ।
क्वचिच्च तिर्यक्सदृशं च जायते विचित्ररूपः खलु मानुषो भवः ॥८४*१] 1778 ) ततो नभसि तिष्ठन्ति विमानानि दिवौकसाम् ।
चरस्थिरविकल्पानि ज्योतिष्काणां यथाक्रमम् ।।८५
1775) तत्रायं-तेषु द्वीपेषु तत्र आर्यम्लेच्छखण्डानि भूरिभेदानि सन्ति। आर्या म्लेच्छा नराः सन्ति । कीदृशैः । तत्क्षेत्रजनितैः गुणैः । इति सूत्रार्थः ।।८३।। अथ नरक्षेत्रमाह ।
1776) क्वचित्कुमानुषोपेतं-नरक्षेत्र निरन्तरं क्वचित् स्थाने कुमानुषोपेतम् । क्वचिद्देशे व्यन्तरसंभृतम् । क्वचिद् देशे भोगधराकीर्णम् । इति सूत्रार्थः ।।८४।। अथ संसारस्य विचित्रतामाह ।
1777) क्वचित्सुखं-देवसुखोपमं देवसुखसदृशम् । तिर्यक्सदृशं पशुपक्षिसदृशम् । इति सूत्रार्थः ।।८४२१।। अथ ज्योतिष्काणां स्वरूपमाह।
1778) ततो नभसि-ततः दिवौकसां देवानां विमानानि नभसि आकाशे तिष्ठन्ति । ज्योतिष्कागां यथाक्रमं चरस्थिरविकल्पानि चरस्थिरस्वरूपाणि। इति सूत्रार्थः ।।८५।। [ अथोवंलोकमाह।
उस मनष्य क्षेत्रके भीतर जो अनेक भेदोंवाले आर्यखण्ड और म्लेच्छखण्ड स्थित हैं उनमें उस-उस क्षेत्रके निमित्तसे उत्पन्न हुए गुणोंसे आर्य और म्लेच्छ मनुष्य रहते हैं ।१८३।।
____ वह मनुष्य क्षेत्र निरन्तर कहीं पर कुमानुषोंसे संयुक्त, कहींपर व्यन्तरोंसे परिपूर्ण और कहीं पर भोगभूमिसे व्याप्त है ।।८४॥
मनुष्यों को कहीं देवसुखके सदृश सुख मिलता है, तो कहीं नरकतुल्य दुःख भुगतना पड़ता है। तो कहीं पशु-पक्षियों के सदृश दुःख प्राप्त होता है । तात्पर्य, मनुष्यजन्मके रूप कितने विविध हैं ।।८४२१॥
मनुष्य क्षेत्रसे ऊपर आकाशमें-पृथिवीतलसे ऊपर सात सौ नब्बे (७९०) योजनसे लेकर नौ सौ (९००) योजन तक एक सौ दस (११०) योजनके वाहल्यमें-ज्योतिषी देवोंके चलते हुए व कुछ स्थिर भी विमान यथाक्रमसे स्थित हैं ।।८५।।
१. Y om. this verse । २.J क्षेत्रं जनितं । ३. Y om. this verse | ४. Only in NI