Gyanarnav

SR No.: 001696
Original Sutra Author: Shubhachandra Acharya
Author: Balchandra Shastri
Publisher: Jain Sanskruti Samrakshak Sangh Solapur
Publication Year: 1977
Total Pages: 828
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Principle, Dhyan, & Yoga
File Size: 18 MB

Page 394

f.
-२७ ]
१८. अक्षविषयनिरोधः
(911) साक्षादिदमनासाद्य जन्मकोटिशतैरपि ।
दृश्यते न हि केनापि मुक्तेर्वदने पङ्कजम् ॥२४॥ अथवा912 ) दृग्बोधचरणान्याहुः स्वमेवाध्यात्मवेदिनः । यतस्तन्मय एवासौ शरीरी वस्तुतः स्थितः || २५ 913 ) निर्णीते ऽस्मिन् स्वयं साक्षान्नापरः को ऽपि मृग्यते । यतो रत्नत्रयस्यैर्षं प्रसूतेर्बीजमग्रिमम् ॥२६
914 ) जानाति यः स्वयं स्वस्मिन् स्वस्वरूपं गतभ्रमः । तदेव तस्य विज्ञानं तद्वृत्तं तच्च दर्शनम् ॥ २७
91 1 ) साक्षाद् — इदं रत्नत्रयं साक्षादनासाद्याप्राप्य केनापि मुक्तिश्रीमुखपङ्कजं मुखकमलं न दृश्यते । हि निश्चितम् । जन्मकोटिशतैरपि इति सूत्रार्थः ||२४|| अथवा पक्षान्तरे ।
912 ) दृग्बोध - अथात्मवेदिनः दृग्बोधचरणान्याहुः सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्राणि स्वयमेवाहुः कथयामासुः । यतः कारणात् असौ शरीरी वस्तुतः परमार्थतस्तन्मय एवासौ । इति सूत्रार्थः || २५ || अथ रत्नत्रये सम्यगवधारिते स्वयमेवात्मा वर्तत इत्याह ।
913 ) निर्णीते - अस्मिन् रत्नत्रये निर्णीते । स्वयमात्मना साक्षात् प्रकारेण नापरः को ऽपि मृग्यते । यतः कारणात् एष आत्मा रत्नत्रयस्य प्रसूतेरग्रिमं प्रधानं पदं स्थानम् । इति सूत्रार्थः ॥२६॥ अथात्मनि ज्ञाते रत्नत्रयं विज्ञातम् इत्याह ।
३०५
914 ) जानाति यः पुमान् स्वस्वरूपम् आत्मस्वरूपं स्वयमात्मना जानाति । कीदृशो यः । गतभ्रमः नष्टाज्ञानः । तस्य पुंसः तदेव विज्ञानम् । च पुनः । तद्वृत्तमाचारः तद्दर्शनं सम्यक्त्वमिति सूत्रार्थः ॥२७॥ अथ बन्धमोक्षयोः सर्वस्वं स्वज्ञानमेवाह ।
तथा भविष्य में प्राप्त करेंगे उन सबने निश्चयसे उस पूर्ण रत्नत्रयकी आराधना करके उसे प्राप्त किया है, प्राप्त करते हैं, और आगे प्राप्त करेंगे || २३ ||
इस रत्नत्रयको न प्राप्त करके कोई भी सत्पुरुष सैकड़ों जन्मों में भी मुक्तिरूप लक्ष्मीके मुखकमलको नहीं देख सकता है— उसे नहीं पा सकता है || २४ ॥
अथवा - आत्मस्वरूपके ज्ञाता गणधरादि सम्यग्दर्शन, सम्यग्ज्ञान और सम्यक चारित्र ( रत्नत्रय ) को आत्मा ही बतलाते हैं। इसका कारण यह है कि यह आत्मा शरीराश्रित होकर उस रत्नत्रयस्वरूपसे ही वस्तुतः - निश्चय नयकी अपेक्षा - अवस्थित है ।। २५ ॥
प्रत्यक्षमें स्वयं ही उस रत्नत्रयस्वरूप आत्माका निश्चय हो जानेपर फिर अन्य किसीकी भी खोज नहीं की जाती है। कारण यह कि रत्नत्रयकी उत्पत्तिका मुख्य स्थान यह आत्मा ही है ॥ २६ ॥
भ्रमको छोड़कर जो स्वयं अपने में अपने आत्मस्वरूपको जानता है वही उसका सम्यग्ज्ञान है, वही सम्यक्चारित्र है, और वही सम्यग्दर्शन भी है ॥ २७ ॥
१. All others except P मुक्तिश्रीमुख | २. PN अथवा - after this N adds अत्रात्मदर्शिनो वदन्ति ( ? ) । ३. J स्वयमेव । ४. यस्यैव । ५. All others except P प्रसूतेरग्रिमं पदम् ।
३९