SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 382
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ सभाष्यतत्त्वार्थाधिगमसूत्रम् । सूत्र - मत्यादीनाम् ॥ ७ ॥ भाष्यम् - ज्ञानावरणं पञ्चविधं भवति । मत्यादीनां ज्ञानानामावरणानि पञ्चविकल्पांचेकश इति ॥ सूत्र ६-७-८-९ ।] अर्थ - - पहले प्रकृतिबन्ध -- ज्ञानावरणकर्मके पाँच भेद हैं । क्योंकि ज्ञानके पाँच भेदमति श्रुत अवधि मन:पर्यय और केवल पहले अध्यायमें बता चुके हैं । अतएव उनको आवृत करनेवाले कर्म भी पाँच ही हैं । अतएव ज्ञानके वाचक प्रत्येक मत्यादिक शब्द के साथ आवरण शब्दको जोड़ देना चाहिये । यथा - मतिज्ञानावरण, श्रुतज्ञानावरण, अवविज्ञानावरण, मन:पर्ययज्ञानावरण, और केवलज्ञानावरण । ३५७ इसप्रकार ज्ञानावरण के पाँच भेदोंको बताकर क्रमानुसार दर्शनावरणके नौ भेदोंको बतानेके लिये सूत्र कहते हैं— सूत्र - चक्षुरचक्षुरवधिकेवलानां निद्रानिद्रानिद्रा प्रचलाप्रचलाप्रचलास्त्यानगृद्धिवेदनीयानि च ॥ ८ ॥ भाष्यम् - चक्षुर्दर्शनावारणं, अचक्षुर्दर्शनावरणं, अवधिदर्शनावरणं, केवलदर्शनावरणं, निद्रावेदनीयम्, निद्रानिद्रावेदनीयम्, प्रचला वेदनीयम्, प्रचलाप्रचलावेदनीयम्, स्त्यानगृद्धिवेदनीयमिति दर्शनावरणं नवभेदं भवति ॥ अर्थ-दर्शनावरण कर्मके नौ भेद हैं। - चक्षुर्दर्शनावरण, अचक्षुर्दर्शनावरण, अवधिदर्शनावरण, केवलदर्शनावरण, निद्रावेदनीय, निद्रानिद्रावेदनीय, प्रचलावेदनीय, प्रचलाप्रचलावेदनीय, और स्त्यानगृद्धिवेदनीय । भावार्थ - इस सूत्र में दो वाक्य हैं । पहले वाक्यके साथ दर्शनावरण शब्दका प्रयोग करना चाहिये। किंतु दूसरे वाक्य के साथ उसका प्रयोग करने की आवश्यकता नहीं है । क्योंकि उसके अन्तमें वेदनीय शब्दका प्रयोग किया है । इसके अन्तमें पठित वेदनीय शब्दको वाक्य के प्रत्येक शब्द के साथ जोड लेना चाहिये । जैसे कि निद्रावेदनीय आदि । अब क्रमानुनार वेदनीय कर्मके दो भेदों को बताने के लिये सूत्र कहते हैं-सूत्र - सदसद्ये ॥ ९॥ भाष्यम् -- सद्वेद्यं असद्वेद्यं च वेदनीयं द्विभेदं भवति ॥ अर्थ - वेदनीय कर्मके दो भेद हैं । - सद्वेद्य - सातवेदनीय और असद्वेद्य-असात वेदनीय | भावार्थ — जिसके उदयसे सुखरूप अनुभव होता है, उसको सद्वेद्य कहते हैं, और जिसके उदयसे दुःखरूप अनुभव हो, उसको असद्वेद्य कहते है । संसारका कोई भी पदार्थ न इष्ट है और न अनिष्ट | परन्तु ज्ञानावरणकर्मके उदयसे अज्ञानी हुआ और मोहनीय कर्म Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001680
Book TitleSabhasyatattvarthadhigamsutra
Original Sutra AuthorUmaswati, Umaswami
AuthorKhubchand Shastri
PublisherParamshrut Prabhavak Mandal
Publication Year1932
Total Pages498
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size12 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy