________________
२०२
[काव्यानुशासनम्
यथा वा उपमायाम्
ग्रथ्नामि काव्यशशिनं विततार्थरश्मिम् ॥४०९।।
अत्र काव्यस्य शशिना, अर्थानां च रश्मिभिः साधर्म्यं न प्रसिद्धम् । तथा., चकास्ति वदनस्यान्तः स्मितच्छाया विकासिनः ।
उन्निद्रस्यारविन्दस्य मध्यगा चन्द्रिका यथा ॥४१०।
V
१५
अत्र मध्यगतचन्द्रिकयारविन्दस्योनिद्रत्वमसंभवीति प्रसिद्धिविरुद्धत्वम् । कलाचतुर्वर्गशास्त्राणि विद्या । कलाश्च गीतनृत्तचित्रकर्मादिकाः । तत्र गीतविरुद्धत्वं यथा
श्रुतिसमधिकमुच्चैः पञ्चमं पीडयन्तः सततमृषभहीनं भिन्नकीकृत्य षड्जम् । प्रणिजगदुरकाकुश्रावकस्निग्धकण्ठाः परिणतिमिति रात्रेर्मागधा माधवाय ॥४१॥
[शिशुपाल० ११.१] श्रुतिसमधिकमिति श्रुत्या समधिकं पञ्चश्रुतिकमित्यर्थः । पीडयन्त इति । श्रुतिह्रासेनाल्पीकुर्वन्त इत्यर्थः । भिन्नकीकृत्य षड्जमिति । भिन्नषड्जं कृत्वेत्यर्थः । प्रातःकाले भिन्नषड्जो गेय इत्याम्नायात् । अत्र भिन्नषड्जेन मागधी गीतिरुपनिबद्धा । तस्यां च पञ्चमस्य ऋषभवदसंभव एव । दूरे पुनः श्रुतिसमधिकत्वम् । यतो भिन्नषड्जस्येदं लक्षणम्
(३१) धांशस्तु धैवतन्यासः पञ्चमर्षभवर्जितः ।
पड्जोदीच्यवतीजातेर्भिन्नषङ्ज उदाहृतः ॥ [ एवं कलान्तरेष्वप्युदाहार्यम् । ___ चतुर्वर्गे धर्मशास्त्रविरुद्धत्वम्, यथा___ सततं स राजसूयैरीजे विप्रोऽश्वमेधैश्च ॥४१२।।
[रुद्रट ११.६] अत्र विप्र इति । क्षत्रियस्य हि तत्राधिकारः । अर्थशास्त्रविरुद्धत्वम. यथा
अहंकारेण जीयन्ते द्विषन्तः किं नयश्रिया ॥४१३॥
२०
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
