________________
१६८
५
१०
१५
२०
२५
३०
[काव्यानुशासनम्
अत्र भाव्यमङ्गलसूचनम् । रक्ता सानुरागा, प्रसाधिता अर्जिता भूर्यैः । रक्तेन मण्डिता भूश्च यैः । विग्रहो वैरं शरीरं च । स्वस्थाः कुशलिनः स्वर्गस्थाश्च ।
अवाचकत्वात्कल्पितार्थत्वात्संदिग्धत्वाच्च विवक्षितमर्थं वक्तुमशक्तिसमर्थत्वम् । पदस्य, यथाहा धिक् सा किल तामसी शशिमुखी दृष्टा मया यत्र सा तद्विच्छेदरुजान्धकारितमिदं दग्धं दिनं कल्पितम् । किं कुर्मः कुशले सदैव विधुरो धाता न चेत्तत्कथं तादृग्यामवतीमयो भवति मे नो जीवलोकोऽधुना ॥ ३०८ ॥
4
अत्र दिनमिति प्रकाशमयमित्यत्रार्थेऽवाचकम् । यथा वाजङ्घाकाण्डोरुनालो नखकिरणलसत्केसरालीकरालः प्रत्यग्रालक्तकाभाप्रसरकिसलयो मञ्जुमञ्जीरभृङ्गः । 7. भर्तुर्नृत्तानुकारे जयति निजतनुस्वच्छलावण्यवापीसंभूताम्भोजशोभां विदधदभिनवो दण्डपादो भवान्याः ॥ ३०९ ॥ अत्र दधदित्यत्रार्थे विदधदित्यवाचकम् । यथा वाचापाचार्यस्त्रिपुरविजयी कार्तिकेयो विजेयः शस्त्रव्यस्तः सदनमुदधिर्भूरियं हन्तकारः । X अस्त्यैवैतत्किमु कृतवता रेणुकाकण्ठबाधां बद्धस्पर्धरस्तव परशुना लज्जते चन्द्रहासः ॥ ३१०॥
अविजित इत्यत्रार्थे विजेय इत्यवाचकः । यथा चमहाप्रलयमारुतक्षुभितपुष्करावर्तकप्रचण्डघनगर्जितप्रतिरुतानुकारी मुहुः ।
x रवः श्रवणभैरवः स्थगितरोदसीकन्दरः कुतोऽद्य समरोदधेरयमभूतपूर्वः पुरः || ३११ ||
Jain Education International
]
[वेणी० ३.४]
अत्र वो मण्डूकादिषु प्रसिद्धो, न तूक्तविशेषणे सिंहनादे इत्यवाचकः । तथा च(२५) मञ्जीरादिषु रणितप्रायान् पक्षिषु च कूजितप्रभूतीन् । मणितप्रायान् सुरते मेघादिषु गर्जितप्रायान् ॥ दृष्ट्वा प्रयुज्यमानानेवंप्रायस्तथा प्रयुञ्जीत । अन्यत्रैतेऽनुचिताः शब्दार्थत्वे समानेऽपि ॥
[ रुद्रट० ६.२५-२६]
For Private & Personal Use Only
[ बालरामायण २.३७]
www.jainelibrary.org
