________________
८६
१०
१५
२०
२५
५१) कार्यभङ्गाद् विषादः सहायान्वेषणमुखशोषादिकृत् ॥ २६ ॥ उपायाभावनाशाभ्यां प्रारब्धस्य कार्यस्य भङ्गान्मनः पीडा विषादः । तं सहायान्वेषणोपायचिन्तनोत्साहविघातवैमनस्यादिना उत्तममध्यमानां मुखशोषजिह्वासृक्कलेहननिद्राश्वसितध्यानादिभिरधमानां वर्णयेत् ।
यथा
यथा
व्यर्थं यत्र कपीन्द्रसख्यमपि मे क्लेशः कपीनां वृथा प्रज्ञा जाम्बवतो न यत्र न गतिः पुत्रस्य वायोरपि । मार्गं यत्र न विश्वकर्म तनयः कर्तुं नलोऽपि क्षमः सौमित्रेरपि पत्रिणामविषयस्तत्र प्रिया क्वापि मे ॥ १२७ ॥
५२) मद्योपयोगान्मदः स्वापहास्यास्मरणादिकृत् ॥२७॥ मद्यपानादानान्दसंमोहयो : संगमो मदः । तं स्वापस्मितगानकिंचिदाकुलबाष्पस्खलद्गतिमञ्जुभाषणरोमोद्गमादिभिरुत्तमानां हास्यगीतिस्रस्ताकुलभुजक्षेपव्याविद्धकुटिलगत्यादिभिर्मध्यमानाम्, अस्मरणघूर्णनस्खलद्गमनरुदितछर्दितसन्नकण्ठनिष्ठीवनादिभिरधमानां वर्णयेत् । तथा च -
(१३) उत्तमाधममध्येषु वर्ण्यते प्रथमो मदः ।
यथा
Jain Education International
द्वितीयो मध्यनीचेषु नीचेष्वेव तृतीयकः ॥ [
[काव्यानुशासनम्
सावशेषपदमुक्तमुपेक्षा प्रस्तमाल्यवसनाभरणेषु । गन्तुमुद्यतमकारणतः स्म द्योतयन्ति मदविभ्रममासाम् ॥ १२८॥
[ उत्तरराम ३.४६ ]
५३) विरहादेर्मनस्तापो व्याधिर्मुखशोषादिकृत् ||२८|| विरहाभिलाषादिभ्यो मनस्तापो व्याधिहेतुत्वाद्वयाधिः । तं मुखशोषम्रस्ताङ्गतागात्रधिक्षेपादिभिर्वर्णयेत् ।
मनोरोगस्तीव्रं विषमिव विसर्पत्यविरतं
प्रमाथी निर्धूमं ज्वलति विधुतः पावक इव । हिनस्ति प्रत्यङ्कं ज्वर इव गरीयानित इतो
न मां तातस्त्रातुं प्रभवति न चाम्बा न भवती ॥ १२९ ॥
For Private & Personal Use Only
]
[शिशुपाल. १०.१६]
[मालतीमाधव २.१]
www.jainelibrary.org
