________________
२७
जयवंतसूरि अने अमना पुरोगामीओओ रचेल ऋषिदत्ताना कथानकमां देखाता केटलाक आगळ पडता वस्तुविषयक फेरफारो :
जयवंतसूरिओ ऋषिदत्ता रासनी रचना संवत १६४३मां करी. प्रथम ढालनी सातमी नाडीमां ओ लखे छे:
“पूर्वई छई सुकवि कर्या, अहनां चरित प्रसिद्ध,
तउ हई रसिकजन आग्रहई, मई मे उद्यम कीद्ध.' आगळ ऋषिदत्ता कथानी जे परंपरा आपवामां आवी छे ते जोतां सती ऋषिदत्ता उपर संस्कृत प्राकृत अने गुजरातीमा सातेक कृतिओ जयवंतसूरि पूर्वे रचाई चूकी हती. अमांथी नीचेनी पांच मळी शकी छे जेने आधारे अहीं नेांधेला फेरफारो दर्शाववामां आव्या छ : (१) 'आख्यानक मणिकोष' : कर्ता नेमिचंद्रसूरि (तेरमी सदी पूर्वे). २९ भावशल्यानालोचन
दोषाधिकारमा ९१मी कथा ऋषिदत्ताचरित्र प्राकृतमां ५४० गाथामां. (२) 'विवेकमंजरी' : कर्ता कवि आसड. र. स. १२४८. संस्कृत गद्यमां ऋषिदत्ताकथा. ... (३) 'ऋषिदत्ता चरित्र' : कर्ता अज्ञातकवि भाषा संस्कृत-प्राकृत. गद्य-पद्य मिश्र, . .. (४) 'ऋषिदत्ता चरित्र' : कर्ता देवकलश. र. स. १५६९. (५) 'ऋषिदत्ता चउपई' कर्ता सहजसुंदर. र. स. १५७२.
कथाना आरंभमां ज केटलाक फेरफारो मळे छे.
आचार्य नेमिचंद्रसूरिसे आ रासनी शरूआत कोई पण आराध्य देवदेवीने प्रणाम कर्या वगर ज करी छे. अज्ञातकविले पांच महातीर्थङ्कर ऋषभदेव, नेमिनाथ, पार्श्वनाथ अने सुमतिनाथ वगेरेने प्रणाम करीने करी छे. जयवंतसूरिओ पंचपरमेष्ठिने नमस्कार करीने ज्यारे सहजसुंदर अने देवकलशे सरस्वती देवीनी आराधना करी तेमने प्रणाम करी पोतानी कृतिनी शरूआत करी छे.
सहजसुंदरे पोतानी कथानो आरंभ आ प्रमाणे को छ :
" जंबूद्वीपमा राजगृही नगरी छे. त्यां इन्द्र समान श्रेणिक राजा राज्य करे छे. अना राज्यमां अक वार वीर भगवान समोसा. श्रेणिक महाराजा वीर भगवाननी समक्ष धर्म सांभळवा बेठा. वीर भगवाने देशना आपवा मांडी : “ कर्म आगळ राजा ने रंक बधां ज सरखां छे. कर्या कर्मथी कोई ज छूटतु नथी. कर्म राजा हरिश्चंद्रने पण रोळयो ने भलभला बळवानने पण ना छोड्या.” श्रेणिक महाराजाओ प्रश्न पूछ्यो : “कूड-कलंक कया कर्मथी चडे ? ” महावीर भगवाने कथु, “ ऋषिदत्ता सतीने कूड-कलंक चढथु हतु." आ पछी ऋषिदत्तानु कथानक आवे छे.
अज्ञातकविनी कथामां कनकरथनो जन्मोत्सव तेम ज केळवणीनी विस्तृत विगतो आरंभमां मळे छे. कनकरथ रुखमणीने परणवा जाय छे त्यारे मार्गमां अने युद्ध करवु पडे छे अने शत्रुओने ताबे करवा पडे छे अनुं वीररस-सभर वर्णन अहीं तेम ज आख्यानकमणिकोशमां मळे छे. बीजा कविओओ आ विगतो आपी नथी, कारण तेओने रसदृष्टि से ठीक नहि लाग्यु होय. जैनकनिओ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org