________________ [10] ढा 3/3 (6) उत्त२ (प्राणायाम )-3uan मगामा वायुना शध. माझ पायुने यो में चार હૃદય આદિ પ્રદેશમાં ધારણ કરવો તે ઉત્તર પ્રાણાયામ. (7) અધર ( પ્રાણાયામ) હેઠલા અંગોમાં વાયુનો રાધ. બાઢા વાયુને ઉંચે ખેંચીને નાભિ આદિ નીચેના પ્રદેશમાં ધારણ કરે તે અધર પ્રાણાયામ ઉત્તર અને અધર પ્રાણાયામથી રોગાદિને ઉપદ્રવ ન થાય. અર્થાત પવનની સાધના निशापानु पारय छे....3 स२माव: मनो यत्र मरुत्तत्र, मरुद्यत्र मनस्ततः / अतस्तुल्यक्रियावेतौ, संवीतौ क्षीरनीरवत् // 2 // यत्कोष्टादतियत्नेन, नासाब्रह्मपुराननैः / बहिः प्रक्षेपणं वायोः स रेचक इति स्मृतः / / 6 / / समाकृष्य यदापानात् पूरणं स तु पूरकः / नाभिपक्षे स्थिरीकृत्य रोधनं स तु कुम्भकः // 7 // स्थानात्स्थानान्तरोत्कर्षः प्रत्याहारः प्रकीर्तितः / तालुनासाननद्वारेनिरोधः शान्त उच्यते // 8 // आपीयोर्ध्व यदुत्कृष्य हृदयादिषु धारणम् / उत्तरः स समाख्यातो विपरीतस्ततोऽधरः // 9 // रेचनादुदृख्याधेः कफस्य च परिक्षयः / पुष्टिः पूरकयोगेन, व्याधिघातश्च जायते // 10 // विकसत्याशु हृत्पद्म ग्रन्थिरन्तर्विभिद्यते / बलस्थय विवृद्धिश्च कुम्भकाद् भवति स्फुटम् // 11 // प्रत्याहारागलं कान्तिदेषिशान्तिश्च शान्ततः / उत्तराधरसेवातः स्थिरता कुम्भकस्य तु // 12 // ગશાસ્ત્ર પ્રકાશ 5, Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
