________________ [76] ઢાળ 2/3 જેહ.... ..........જે. તેહનું...... તેનું. ગેહ....................ઘર, સ્થાન. હેતુ ...........કારણ. મહ જીપન કેતુ...મોહને જીતવામાં નિશાન, મેહ જીતવામાં નિશાનડેકારૂપ; મહની સેના જીતવાને ઉપાય. ભાવાર્થ - દ્રવ્ય, ગુણ અને પર્યાયવરૂપ વસ્તુનું નિત્ય અનિત્યપણે ચિંતન કરવું તેનું સ્થાન તે શુકલધ્યાન છે. શ્રતધર એવા જે મુનિ શ્રેણિગત (ક્ષપકશ્રેણિ કે ઉપશમ શ્રેણિમાં વર્તતા) હોય તેમને શુકલધ્યાન સંભવિત છે. અને તેનું કારણ ધર્મધ્યાન છે. તેનાથી મેહ છતાય છે. મેહને જીતવામાં તે નિશાનડંકાનું કામ કરે છે. (પાદનોંધ પૃ. 75 ના ચાલુ) જેમ મોતીની માળામાં દ્રવ્ય, ગુણ અને પર્યાય એ ત્રણને વિચાર આ પ્રમાણે કરી શકાય. મોતીની માળા એ સામાન્ય છે, માટે એ દ્રવ્ય છે, તેમાં તે તે મોતી એ વિશેષ છે માટે પર્યાય. માળામાં ઉજજવલતા એ ગુણ છે, કારણ કે એ પણ વિશેષ છે. અહીં એ વાત ખાસ લક્ષ્યમાં રાખવાની છે કે, ઉપર જણાથી એ દ્રવ્ય-પર્યાય સાપેક્ષભાવે છે. સેંકડો માળાઓમાં આ માળા મોતીની છે, આ પ્રમાણે માળાને વિશેષિત મોતી કરે છે-માળા તે સામાન્ય રહે છે. માટે ખેતી વિશેષ છે. ખેતી વિશેષ હોવાને કારણે પર્યાય છે, ને માળા સામાન્ય હોવાને કારણે દ્રવ્ય છે. આ અપેક્ષાને બદલે જો મોતીની અનેક વસ્તુઓ હાય-જેમકે માળા, વલય, કર્ણફૂલ, મુદ્રિકા આદિ તે તે સર્વમાં મેતી સામાન્ય રહે છે ને તે ભૂષણે વિશેષ બને છે એવી અપેક્ષા હોય ત્યારે એ મેતી દ્રવ્ય ગણાય છે અને માળા-વલય વગેરે પર્યાય ગણાય છે. ગુણ તરીકે ઉજજવલતા તે બને અપેક્ષામાં સમાન છે. -દ્રવ્યગુણપર્યાયને રાસ પૃ. 11. * ધર્મધ્યાન કરવાની અમુક મર્યાદાઓ છે, તે સંબંધી બાર ધારાનો વિચાર કરાય છે. તે આ પ્રકારે - 1. ભાવના-જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને વૈરાગ્યની પ્રદેશ-એકાન્ત પ્રદેશ. કાલ-મનને સમાધાન પ્રાપ્ત થાય ત્યારે જે હોય તે કાલ. આસન-શરીરની અવસ્થિતિને નિયમ નથી. આલંબન-વાયના, પૂછના, પરાવર્તના, અનુપ્રેક્ષા. ક્રમ-શરીર, વાણીની ગુપ્તિ પછી મનની ગુપ્તિ. (ચાલુ પૃ. 77) Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
