________________
દયાન
૧૭૧
ભ.
(૧પર)
તા. - હલ્કલ્પ–ટીકા'માં વિવિધ સ્થાનનું વર્ણન છે. તેનાથી ધ્યાન અંગે જે વિવિધ પ્રકારની ગેરસમજૂતે આપણી અંદર તથા બહાર પ્રવર્તે છે, તે દૂર થશે.
ધ્યાનં નિર્વિવું મન .” અથ-નિર્વિષય મન તે ધ્યાન” કહેવાય છે
“નિર્વિક થાનપુ ”! અથ – મનની નિર્વિકલ્પ દશાને ધ્યાન કહે છે.
ધ્યાન — એ નિર્વિચાર-અવસ્થા છે વગેરે એકદેશીય વિચારે આજે પ્રવર્તી રહ્યાં છે તેની સામે ધ્યાનની સર્વાગ પરિપૂર્ણ વ્યાખ્યા શું છે, તે “હત્કલ્પ–ટીકા’ના આ ઉલ્લેખથી સ્પષ્ટ થશે તથા આપણું અંદર પણ ધ્યાનના કાયિક, વાચિક, માનસિક – ત્રણે પ્રકારે સંગ્રહિત થવાથી કેઈપણ જાતની ફરિયાદ કરવાનું કારણ રહેશે નહિ.
ભ.
(૧૫૩)
તા. - - નિરંજન નિરાકાર પરમાત્માનું જે “ધ્યાન” તે આઠમા ગુણસ્થાનકથી શરૂ થાય, એને જ “અભેદે પાસના અથવા “નિવૃત્તિ-માર્ગ કહેવાય છે.
નિર્વિકલ્પક' એટલે માનસિક-વૃત્તિઓને સંપૂર્ણ નિધિ, જેને શુદ્ધ-ઉપયોગ” કહેવાય છે. એ દશા આઠમાથી બારમાં ગુણસ્થાનક સુધી હોય છે, જેના અંતે “ઉજાગર- દશા અથવા તે ‘પ્રતિભ' નામનું અનુભવજ્ઞાન થાય છે અને જેના પ્રતાપે “કેવળજ્ઞાનરૂપ તિ” પ્રગટ થાય છે. એ “નિવૃત્તિ-માર્ગને જ ધર્મમેઘસમાધિ યા તે “અસંગાનુષ્ઠાન કહેવાય છે.
(“પારમાર્થિક લેખ સંગ્રહ, પૃષ્ઠ-૨૦૯-૨૧૦).
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
