________________
૧૧૬ ]
ગાર-પ્રવચન : ૫૮-૫૯ [ આ પદાર્થોના દષ્ટાન્તની જેમ, તીર્થંકરાદિ મહા પુરુષોના જીવનચરિત્ર દ્વારા પણ આત્માને સમજ. મહાપુરુષનું જીવન એમ બતાવે છે કે આત્મામાં પરમાત્માપણું છે, તેને ઓળખીને તે પિતે પરભાવેને તેડીને પરમાત્મા થઈ શકે છે. ] (૫૭)
આકાશના દુષ્ટાન્ત શુદ્ધજીવની સમજણ
देहादिउ जो परु मुणइ जेहउ सुण्णु अयासु । सो लहु पावइ बंभु पर केवल करइ पयासु ॥ ५८ ॥ जेहउ सुद्ध अयासु जिय तेहउ अप्पा वुत्तु । आयासु वि जडु जाणि जिय अप्पा चेयणु वंतु ।। ५६ ॥ દેહાદિકને પર ગણે, જેમ “શૂન્ય’ આકાશ; તો પામે પર બ્રહ્મ ઝટ, કેવળ કરે પ્રકાશ. (૫૮) જેમ “શુદ્ધ”—આકાશ છે, તેમ શુદ્ધ છે જીવ;
જડરૂપ જાણો વ્યોમને, ચિત લક્ષણ છવ. (૫૯) ઉપર નવ દુષ્ટતે કહ્યા, હવે આ બે દેહામાં આકાશના દષ્ટાંતે શુદ્ધજીવનું સ્વરૂપ સમજાવે છે. પ્રથમ દોહામાં આકાશની “શૂન્યતાનું ઉદાહરણ છે ને બીજા દેહામાં આકાશની “શુદ્ધતાનું ઉદાહરણ છે.
આકાશ જડ-અચેતન છે, આત્મા ચેતન છે, પણ શુદ્ધતા માટે અહીં તેનું દષ્ટાંત છે. “ આત્મા આકાશ જેવો છે” –એટલે કાંઈ આકાશ જે તે જડ નથી પણ આકાશની જેમ પરથી અલિપ્ત, શુદ્ધ તથા બીજાના આધાર વગરને પોતે પિતામાં રહેલું છે, આકાશ ક્ષેત્રથી મે-મહિમાવંત છે ને આત્મા....જ્ઞાનથી મોટો મહિમાવંત છે. અનંત.. અનંત...અનંત....જેની અનંતતાનો કોઈ પાર નથી એવા અલકાકાશમાં એકલા આકાશ પિતે સિવાય બીજું કાંઈ રહેલું નથી, શૂન્ય છે, તેમ જ્ઞાનાદિ અનંત-અનંત ગુણોથી ભરેલે મહાન આત્મા.....પોતે એકલે પિતામાં રહેલું છે, તેના સ્વભાવમાં કઈ પરભાવનો કે પર પદાર્થને પ્રવેશ નથી, દેહ પણ તેનાથી ભિન્ન છે, ને કર્મ પણ ભિન્ન છે, -આવા શુદ્ધ આત્માને હે જીવ! તું જાણ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
