Gurutattvavinischay Part 1

SR No.: 001507
Original Sutra Author: Yashovijay Upadhyay
Author: Rajshekharsuri
Publisher: Jain Sahitya Vikas Mandal
Publication Year: 1985
Total Pages: 416
Language: Prakrit, Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Devnagari & Principle
File Size: 30 MB

Page 237

गुरुतत्त्वविनिश्चये द्वितीयोल्लासः ]
t૨૬૭ કે અનુવૃત્ત હોય તે પણ પ્રવૃત્ત ન હોય તો તેમાં જીતનું લક્ષણ (=અર્થ) નહિ ઘટે. કારણ કે જીતના લક્ષણમાં વૃત્ત અનુવૃત્ત અને પ્રવૃત્ત એ ત્રણેને સમાવેશ છે. આને સીધે અર્થ એ થયો કે એકવાર અને બીજીવાર જે ચિયું હોય તેમાં જીતનું લક્ષણ નહિ ઘટે.
ઉત્તર-પ્રવૃત્તિનનાચતાવો ધતુર્મદાનાવાર gવ તY એમ જીતનું લક્ષણ છે. મહાજનને આચાર એ જ જીત છે એમ કહેવાથી ગમે તેવા પુરુષને આચારને નિષેધ કર્યો છે. કેવો મહાજનને આચાર જીત છે તે જણાવવા કહ્યું કે પ્રવૃત્તિનન#ર્તવ્યતા વધતુઃ પ્રવૃત્તિ કરાવનાર કર્તવ્યતાના બોધનો હેતુ મહાજનને આચાર જીત છે. કર્તવ્યતાના બેધનો હેતુ એટલે આ કરવા લાયક છે એવા જ્ઞાનનું કારણું. મહાજનના આચારને જોઈને=જાણીને એમ થાય કે આ આચાર કરવા જેવું છે. આ આચાર કરવા જેવો છે એ બાધ આચારમાં પ્રવૃત્તિ કરાવે છે. માટે કર્તવ્યતાના બોધનું પ્રવૃત્તિ કરાવનાર એવું વિશેષણ છે. આને ગુજરાતી ભાષામાં સળંગ અર્થ એ થયો કે પ્રવૃત્તિ કરાવનાર કર્તવ્યતાબેધનું કારણ મહાજનનું આચરણ જ જીત છે. જીતનું આ લક્ષણ પહેલા પુરુષે જે આચર્યું અને બીજા પુરુષે જે આચર્યું તેમાં પણ ઘટે છે. માટે તે પણ છત વ્યવહાર છે. સંવિગ્ન ગીતાર્થ સૌથી પહેલીવાર નવું આચરણ કરે છે ત્યારે એ આચરણને જોઈને યોગ્ય બીજાઓને આ આચરણ કરવા જેવું છે, એ બંધ થાય છે અને તેવા બેઘથી તેઓ તે આચરણમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે. અર્થાત્ સ્વયં પણ તે આચરણ કરે છે.
પ્રશ્ન-કઈ વિષયમાં જે વૃત્ત, અનુવૃત્ત અને પ્રવૃત્ત હોય તે છત છે એમ કહ્યું. તે અહીં કોઈ વિષયમાં એમ કેમ કહ્યું? ઉત્તર- વસ્તુસ્થિતિના અનુસરણથી તેમ કહ્યું છે. અર્થાત્ કઈ વિષયમાં જીત વ્યવહાર છે, બધા વિષયમાં નથી. જે બધા જ વિષયમાં જીત વ્યવહાર હોય, એટલે કે કેવલ જીત વ્યવહાર હય, મૃત વ્યવહાર તદ્દન ન હોય તે કેાઈ વિષયમાં એમ કહેવાની જરૂર ન રહે. પણ છત વ્યવહાર અમુક વિષયમાં છે. અમુક વિષયમાં શ્રત વ્યવહાર છે. માટે અહીં કોઈ વિષયમાં એમ કહ્યું, આથી જ (જીત વ્યવહાર કેઈ વિષયમાં છે માટે જ) કહે છે કે તેનો વેવ પુળ રૂ0િë=) હમણાં બધા જ વિષમાં કેવળ જીત વ્યવહાર જ નથી. કારણ કે શ્રત વિગેરે પણ છે. ચાર વ્યવહારને અવકાશ ન હોય તે જે પાંચમાની પ્રવૃત્તિ થાય. આ વિષે વ્યવહારમાં આ (=નીચેની ૩૩ થી ૪૨ સુધીની ગાથાઓમાં કહેવાશે + એ) કહ્યું છે. [૩૨]
* આ પ્રશ્ન અને ઉત્તરમાં ટીકાની તથા = પ્રકૃત્તિનન+ર્તવ્યતાગોધરાકનીવાર ઇવ ગીત” પ્રતિ ટકા, તેન ન પ્રથાઢિાવાર તિ તુટયમ્ એ પંક્તિને ભાવ સમજાવવામાં આવ્યો છે.
+ આ ગ્રંથની ૩૩ થી ૪૨ સુધીની ગાથાઓ વ્યવહારસૂત્રમાં દશમા ઉદ્દેશામાં ૬૯૫ થી ૭૦૪ સુધીની છે.