________________
૭૮૭
ખાદ્ય પદાર્થ નાંખી દેવામાં આવે છે અને એ પ્રમાણે માછલીને ફસાવી દેવાય છે. માથામૃષાવાદીની પણ એ જ માયા જાળ છે. તે પિતાની મૃત્સદ્દીગિરીથી બોલવાની કળાથી કેટલાય લોકોને પોતાની માયાજાળમાં ફસાવવાનું કામ કરે છે. એક સામાન્ય દાંત આપીને અહીં સમજાવે છે કે માયામૃષાવાદી કેવી પ્રકારનું નાટક રચે છે. માયા મૃષાવાદીનું માયાવી નાટક :
ઉપદેશ સપ્તતિકા નામની પુસ્તકમાં આ પ્રકારનું એક દષ્ટાંત આપેલું છે. તિલકપુર નગરમાં ધર્મબુદ્ધિ અને પાપબુધિ નામના બે વાણીયા રહેતા હતા. સ્વભાવથી જ એક સરળ સ્વભાવી, ભદ્રિક પરિણામી, પરહિત ચિંતક, સત્યવાદી, સજજન હતો. એનું નામ ગુણોને અનુરૂપ ધર્મ બુદ્ધિ હતું અને બીજે મહાન માયાવી, કપટી, ઠગાર, અસત્યવાદી, પરગુણ છેષી, વિશ્વાસઘાતી, અને દંભી સ્વભાવવાળો હતો તેથી તે પાપ બુદ્ધિના નામે ઓળખાતે હતો વ્યાપાર નિમિત્તે બંને વચ્ચે મૈત્રી થઈ આ મૈત્રી ને લોકો કાષ્ઠ અને કરવતને વેગ કહેતા કરવત જે પાપબુદ્ધિ બિચારા ધર્મબુદ્ધિને કાપી નાખશે બે ટુકડા કરી નાંખશે.
બંને મળીને વ્યાપાર અર્થે વિદેશ ગયા. ભાગ્યવશાત્ ઘણો પૈસે કમાયા. સ્વદેશ પાછા ફરતાં પાપ બુદ્ધિએ કહ્યું અરે ભાઈ! જંગલ વટાવીને જવું પડશે માટે આ ધન અહીં જંગલમાં જ દાટી દઈએ. એક વૃક્ષની નીચે. પછી કયારેક અવસર પામીને લઈ જઈ શું નહીંતર રસ્તામાં ઠગારાઓ ક્યાંક લૂંટી લેશે. બિચારો ધર્મ બુદ્ધિ એની વાતમાં આવી ગયે. એને કયાં ખબર હતી કે આ ઠગ મને લુંટી લેવાને છે ? એક ઝાડ નીચે ધન દાટીને બંને ગામમાં ગયા. બે-ચાર દિવસ પછી એક વારે અવસર જોઈને પાપબુદ્ધિ આવીને બધું ધન લઈ ગયે. થે સમય વિત્યાબાદ પાપબુદ્ધિએ કહ્યું ચાલો ભાઈ હવે પેલું ધન લઈ આવીએ. મને પણ થોડી જરૂર છે બંને મળીને ગયા. નીશાનીવાળા વૃક્ષની નીચે જોયું, ખાડો ખોદયે તે કાંઈ ન હતું ધર્મબુદ્ધિનો તે આશ્ચર્યચકીત થઈ ગયે. ત્યાં પાપબુદ્ધિએ માયા કપટની વૃત્તિ રચી. હવે આગળ મૃષાવાદનું પણ સેવન કરશે એ પ્રમાણે માયા અને મૃષાવાદ બંને પાપ એકી સાથે સેવે છે. છેવટે પાપબુદ્ધિએ ધર્મ બુદ્ધ મિત્રને ફટકારવા માંડ્યું. ગાળો દેવા લાગ્યો. તું જ ચાર છે. અને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
