________________
૬પ૯
બીજાની વાતમાં, પર પ્રપંચમાં રૂચિવાળા હોય છે. જે લેકે જાણવાની જિજ્ઞાસા વધારે રાખે છે તેઓ અભ્યાખ્યાનીના સાથી મિત્ર બની જાય છે. હાહા શું થયું? કેણે જે?.કેણ હતી ?
કેની સ્ત્રી હતી..? કોણ હતું. જ્યાં કંઈ પણ હાથ, પગ, મૂળ નથી ત્યાં પ્રમાણ પુરા અને કારણ કંઈ પણ નથી મળતું. પરંતુ બધાને કારણ કયાં જોઈએ છે? લોકોને તો તમાશે જે છે. વાત કરવા માટે નિમિત્ત જોઈએ છે. આથી લેકે વાતને વધારતા હોય છે.
અરે! ભાઈ ! તમે કર્ણોપકર્ણ સાંભળેલી વાત વધારે છે તેવી વાત પર વિશ્વાસ રાખે છે? પરંતુ શકય છે કે તે વાત જુઠ્ઠી પણ હિઈ શકે છે. તેથી નિશ્ચય કરવાની અથવા વિશ્વાસ કરવાની ઉતાવળ ન કરીએ નીતિકાર કહે છે કે
काने सुनी न मानीए, नजरे दीठी सो सञ्च । नजरे दीठी न मानीए, निर्णय करी सो सच्य ।।
કાનથી કર્ણોપકર્ણ વાતને ન માનીએ. આંખેથી જોયેલી વાતને સત્ય માનીએ અને ક્યારેક-કયારેક આંખો પણ દગો આપે છે. તેથી આથી જેવા છતાં પણ ભ્રમ થઈ શકે છે. આથી તે પણ ન માનતા નિર્ણય કરીને સત્ય માનવી જોઈએ. તક-યુક્તિથી, પ્રમાણ-સાબિતીથી નિર્ણય કર્યા પછી જ સત્ય નક્કી કરવું જોઈએ, અન્યથા નહીં. જે ઉડતા ગપગોળાને સત્ય માનતા થઈ જશે તે ન જાણે દુનિયાની કેટલી કેટલી વાત તમે સત્ય માનશે? આ દુનિયામાં સત્ય અને અસત્ય બંને પથરાયેલા છે તેની ચતુર્ભગી સમજીને જીવે વિવેકી બનવું જોઈએ.
સત્યનો પ્રતિકાર કરનાર સૂર્યની સામે ધૂળ ઉડાડે છે. પિતાની આંખમાં ધૂળ જાય છે અને રવયં નુકશાનને મેળવે છે. સત્યને પરિહાર કરનાર અસત્યને પ્રેમી છે અને સત્યથી વેગળો બને છે. હવે અસત્યને પ્રતિકાર કરનાર આપત્તિને નેતરે છે અને અસત્યને પરિહાર કરનાર સત્યને મેળવે છે. એટલે તાત્પર્ય એ આવીને ઉભું રહ્યું કે જીવે અસત્યને ત્યાગ કરવો જોઈએ. અસત્યને સામને કરનાર જીવ હંમેશા સફળ બને છે એવું પણ નથી અને પછી તેના જે પ્રત્યાઘાતો થાય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
