Trishashtishalakapurushcharitammahakavyam Parva 8 9

SR No.: 001458
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Ramnikvijay Gani
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Publication Year: 2006
Total Pages: 282
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Story
File Size: 8 MB

Page 136

सप्तमः सर्गः )
श्रीत्रिषष्टिशलाकापुरुषचरितम् ।
चक्रे तत्र सहस्रारे राजैकैकोऽध्य स्थितः । तेषां च राज्ञां प्रत्येकं शतमेकं च दन्तिनाम् ॥२३४॥ स्यन्दनानां द्वे सहस्रे सहस्राः पञ्च वाजिनाम् । पदातीनां सहस्राणि षोडशाऽमिततेजसाम् ॥२३५॥ प्रधेश्च परिधौ राज्ञां सपादा षट्सहस्यभूत् । सहस्रैः पञ्चभिः साग्रैस्तुम्बान्तर्मगधेश्वरः ||२३६|| गान्धारसैन्धवबलं पृष्ठेऽभून्मगधेशितुः । धार्तराष्ट्राः शतं ते च राज्ञो दक्षिणतोऽभवन् ॥२३७॥ मध्यदेशनृपा वामे पुरो गर्णेनरेश्वराः । पञ्चाशच्छकटव्यूहाः सन्धौ सन्धौ प्रधेर्नृपाः || २३८|| अन्तरान्तरसंस्थाश्च गुल्मा गुल्मान्तराद् गणाः । व्यूँहतो बहिरप्यस्थुश्चित्रैर्व्यूहैर्महीभुजः ॥ २३९ ॥ अथ राजा जरासन्धः सत्यसन्धं महाभुजम् । नानसङ्ग्रामविख्यातकौशलं कोशलेश्वरम् ॥ २४० ॥ हिरण्यनाभनामानं चक्रव्यूहस्य तस्य च । सेनानीत्वेऽभिषिषेच ययौ चाऽस्तं दिवाकरः ॥ २४९ ॥ युग्मम् ॥ ||चक्रव्यूहप्रतिद्वन्द्वं निशायां यदवोऽपि हि । विदधुर्गरुडव्यूहं दुर्भेदमरिपार्थिवैः ॥ २४२ ॥ व्यूहस्याssस्ये कुमाराणामर्धकोटी महात्मनाम् । सीरपाणि शार्ङ्गपाणी स्थितौ तस्य तु मूर्धनि ॥२४३॥ अक्रूरः कुमुदः पद्मः सारणो विजयी जयः । जरत्कुमारः सुमुखो दृढमुष्टिर्विदूरथः ॥ २४४॥ अनाधृष्टिर्दुर्मुखश्च वसुदेवसुता इमे । रथलक्षयुताः पृष्ठारक्षाः कंसद्विषोऽभवन् ॥२४५॥ तेषां पृष्ठे चोग्रसेनो रथकोटीवृतोऽभवत् । तस्याऽपि पृष्ठरक्षत्वेऽभूवंश्चत्वार आत्मजाः || २४६ || सपुत्रं रक्षितुं भोजें पृष्ठे तस्थुर्नृपा अमी । धरः सारण- चन्द्रौ च दुर्धरः सत्यकस्तथा ॥ २४७॥ आश्रित्य दक्षिणं पक्षं समुद्रविजयः स्वयम् । भ्रातृभिर्भ्रातृपुत्रैश्च सह तस्थौ महाभुजैः ॥२४८॥ महानेमिः सत्यनेमिर्दृढनेमि - सुनेमिनौ । अरिष्टनेमिर्विजयसेनो मेघो महीजयः ॥ २४९ ॥ तेजः सेनो जयसेनस्तथा जय महाद्युती । समुद्रविजयस्यैते कुमाराः पार्श्वतोऽभवन् ॥ २५० ॥ रथानां पञ्चविंशत्या लक्षैरन्येऽपि भूभुजः । समुद्रविजयस्याऽस्थुः पुत्रवत् पारिपश्विकाः ॥२५१॥ आश्रित्य वामपक्षं तु तस्थू रामस्य सूनवः । युधिष्ठिरप्रभृतयः पाण्डवाश्चाऽमितौजसः ॥२५२॥ उल्मुको निषधः शत्रुदमनः प्रकृतिद्युतिः । सात्यकिः श्रीध्वजो देवानन्द आनन्द-शान्तनू ॥२५३॥ शतधन्वा दशरथो ध्रुवश्च पृथु - विप्रथू । महाधनुर्दृढधन्वाऽतिवीर्यो देवनन्दनः ॥ २५४ ॥ रथानां पञ्चविंशत्या लक्षैः परिवृता इमे । पृष्ठे तस्थुः पाण्डवानां धार्तराष्ट्रवधोद्यताः ॥ २५५॥ पृष्ठे तेषामभूच्चन्द्रयशाः सिंहल - बर्बरौ । काम्बोजः केरलश्चाऽपि द्रविडोऽपि च भूपतिः ॥२५६॥ षष्ट्या रथसहस्रैश्च तेषामपि च पृष्ठतः । महासेनपिता तस्थौ स्थैर्यस्थामैकपर्वतः ॥ २५७॥ पक्षिणो रक्षणायाऽस्थुर्भानु- भामर - भीरवः । असितः सज्जयो भानुर्धृष्णुः कम्पित-गौतमौ ॥२५८॥ शत्रुञ्जयो महासेनो गम्भीरश्च बृहद्भुजः । वैसुवर्मोदयश्चैव कृतवर्मा प्रसेनजित् ॥ २५९ ॥ दृढधर्मा च विक्रान्तश्चन्द्रवर्मा च पार्थिवः । इत्यभूद् गरुडव्यूहो गरुडध्वजनिर्मितः ॥२६०॥ भ्रातृस्नेहाद्युयुत्सुं च शक्रो विज्ञाय नेमिनम् । प्रैषीद् रथं मातलिना जैत्रैशस्त्राञ्चितं निजम् ॥२६१॥ सूर्योदयमिवाऽऽतन्वन् स रथो रत्नभासुरः । उपनीतो मातलिनाऽलञ्चक्रेऽरिष्टनेमिना ॥२६२॥ कृष्णाग्रजमनार्धृष्टिं समुद्रविजयः स्वयम् । अभ्यषिञ्चच्चमूपत्वे पट्टबन्धनपूर्वकम् ॥२६३॥ जज्ञे जयजयारावः सकलेऽपि हरेर्बले । जरासन्धबले चाऽभूत् प्रक्षोभः सर्वतोऽपि हि || २६४|| व्यूहयोरग्रसुभटैः प्रारेभे युद्धमुद्धतम् । अविस्फोटं प्रसर्पद्धिर्मिथो बद्धाञ्चलैरिव ॥ २६५ ॥
१०९
१. सहस्रं अरा यस्मिन् चक्रे तत्र । २. ०ध्यरस्थितः खं०२ । ३. प्रधि चक्रनाभिः । ४ पञ्चभी राज्ञां तुम्बा० खं० १ सू० पु० । साग्रैस्तत्रान्त० ता० ला० सा० की ० खं०, मु० । ५. गणः प्रजातन्त्रं तन्नरेशाः । ६. सेनामुखं गुल्मगणौ ( अमरकोशे - क्षत्रियवर्गे) । ७. व्यूहस्य मु० । ८. कौशले० मु० र० । ९. व्यूहस्य मुखे । १०. अंकूर : ला० । ११. कोटीयुतो० खं० २ । १२. उग्रसेनम् । १३. महाभुजः खं०२, पा० मु० । १४. पार्श्वकाः मु० र० । १५. धैर्यस्थामैकपर्वतः ता० सं० ला० पु० छा० ला० खं०१, ला० सू० । १६. भीरुकाः मु० । १७. विष्णुः खं० २ । १८. शत्रुञ्जयमहासेनौ मु० र० । १९. वसुधर्मोदयश्चैव ता० की ० ला० सं० । २०. दृढवर्मा खं० २ । २१. कृष्णनिर्मितः । २२. इन्द्रस्य सारथिना सह । २३. शास्त्रार्चितं खं० २ । शस्त्राचितं खं०१, ला० सू० । २४. उपानीतो मु० र० । २५ मनाधृष्णि खं०२, ला० । २६. सेनापतित्वे ।