Page Text
________________
૫૪૦
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર ઘટ, પટ આદિને તું પિતે જાણે છે, તે છે એમ હું માને છે, અને જે તે ઘટ, પટ આદિનો જાણનાર છે તેને માનતો નથી; એ જ્ઞાન તે કેવું કહેવું? ૫૫
પરમ બુદ્ધિ કૃશ દેહમાં, સ્થૂળ દેહ મતિ અલ્પ;
દેહ હોય જે આતમા, ઘટે ન આમ વિક૯૫. ૫૬ દુર્બળ દેહને વિષે પરમ બુદ્ધિ જોવામાં આવે છે, અને સ્થૂળ દેહને વિષે થોડી બુદ્ધિ પણ જોવામાં આવે છે. જો દેહ જ આત્મા હોય તે એ વિકલ્પ એટલે વિરોધ થવાને વખત ન આવે. ૫૬
જડ ચેતનને ભિન્ન છે, કેવળ પ્રગટ સ્વભાવ;
એકપણું પામે નહીં, ત્રણે કાળ દ્રયભાવ. ૫૭ કોઈ કાળે જેમાં જાણવાને સ્વભાવ નથી તે જડ, અને સદાય જે જાણવાના સ્વભાવવાની છે તે ચેતન, એ બેયને કેવળ જુદો સ્વભાવ છે, અને તે કોઈ પણ પ્રકારે એકપણું પામવા ગ્ય નથી. ત્રણે કાળ જડ જડભાવે, અને ચેતન ચેતનભાવે રહે એ બેયને જુદે જુદે દૈતભાવ પ્રસિદ્ધ જ અનુભવાય છે. પ૭
આત્માની શંકા કરે, આત્મા પિતે આપ;
શંકાને કરનાર તે, અચરજ એહ અમાપ. ૫૮ આત્માની શંકા આત્મા આપે પિતે કરે છે. જે શંકા કરનાર છે, તે જ આત્મા છે. તે જણાતું નથી, એ માપ ન થઈ શકે એવું આશ્ચર્ય છે. ૫૮
શંકા - શિષ્ય ઉવાચ (આત્મા નિત્ય નથી, એમ શિષ્ય કહે છે:-) આત્માના અસ્તિત્વના, આપે કહ્યા પ્રકાર;
સંભવ તેને થાય છે, અંતર કર્યો વિચાર. ૫૯ આત્માના હેવાપણુ વિષે આપે જે જે પ્રકાર કહ્યા તેને અંતરમાં વિચાર કરવાથી સંભવ થાય છે. ૫૯
બીજી શંકા થાય ત્યાં, આત્મા નહિ અવિનાશ;
દેહગથી ઊપજે, દેહવિગે નાશ. ૬૦ પણ બીજી એમ શંકા થાય છે, કે આત્મા છે તે પણ તે અવિનાશ એટલે નિત્ય નથી; ત્રણે કાળ હોય એ પદાર્થ નથી, માત્ર દેહના સંયેગથી ઉત્પન્ન થાય, અને વિયેગે વિનાશ પામે. ૬૦
અથવા વસ્તુ ક્ષણિક છે, ક્ષણે ક્ષણે પલટાય;
એ અનુભવથી પણ નહીં, આત્મા નિત્ય જણાય. ૬૧ અથવા વસ્તુ ક્ષણે ક્ષણે બદલાતી જોવામાં આવે છે, તેથી સર્વ વસ્તુ ક્ષણિક છે, અને અનુભવથી જેતાં પણ આત્મા નિત્ય જણાતું નથી. ૬૧
સમાધાન સદગુરુ ઉવાચ (આત્મા નિત્ય છે, એમ સદ્દગુરુ સમાધાન કરે છે ) દેહ માત્ર સંયોગ છે, વળી જડ રૂપી દૃશ્ય;
ચેતનનાં ઉત્પત્તિ લય, કેના અનુભવ વશ્ય? ૬૨ દેહ માત્ર પરમાણુને સંગ છે, અથવા સંગે કરી આત્માના સંબંધમાં છે. વળી તે દેહ જડ છે, રૂપી છે, અને દ્રશ્ય એટલે બીજા કેઈ દ્રષ્ટાને તે જાણવાને વિષય છે, એટલે તે પોતે પિતાને જાણતું નથી, તે ચેતનનાં ઉત્પત્તિ અને નાશ તે કયાંથી જાણે? તે દેહના પરમાણુએ પરમાણુ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001415 |
| Book Title | Shrimad Rajchandra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Govardhandas |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 1032 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, Discourse, Philosophy, Worship, Sermon, & Rajchandra |
| File Size | 23 MB |