SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 178
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ गा०१ ] णामणिरूवणं २४. एदस्स सुत्तस्स अत्थपरूवणं कस्सामो । तं जहा-गोण्णपदे णोगोण्णपदे आदाणपदे पडिवक्खपदे अवचयपदे उवचयपदे चेदि । गुणेण णिप्पण्णं गोण्णं । [जहा-सूरस्स तवण-भक्खर-] दिणयरसण्णाओ, वड्ढमाणजिणिंदस्स सव्वण्हु-चीयरायअरहंत-जिणादिसण्णाओ। चंदसामी सूरसामी इंदगोव इच्चादिसण्णाओणोगोणपदाओ, णामिल्लए पुरिसे णामत्थाणुवलंभादो। दंडी छत्ती मोली गम्भिणी अइहवा इच्चादि ६२४. अब इस सूत्रके अर्थका कथन करते हैं। वह इसप्रकार है-गौण्यपद, नोगौण्यपद, आदानपद, प्रतिपक्षपद, अपचयपद और उपचयपद ये नामके छह भेद हैं। इनमेंसे जो नाम गुणसे अर्थात् गुणकी मुख्यतासे उत्पन्न हो वह गौण्य नामपद है। जैसे, सूरजकी तपन, भास्कर और दिनकर संज्ञाएँ तथा वर्द्धमान जिनेन्द्रकी सर्वज्ञ, वीतराग, अरहंत और जिन आदि संज्ञाएँ गौण्य नामपद हैं, क्योंकि सूर्यके ताप और प्रकाश आदि गुणोंके कारण तपन आदि संज्ञाओंकी तथा वर्द्धमान जिनेन्द्र के सर्वज्ञता, वीतरागता आदि गुणोंकी मुख्यतासे सर्वज्ञ, वीतराग आदि संज्ञाओंकी निष्पत्ति हुई है। चन्द्रस्वामी, सूर्यस्वामी और इन्द्रगोप इत्यादि नाम नोगौण्यपद हैं, क्योंकि इन नामवाले पुरुषोंमें उस उस नामका अर्थ नहीं पाया जाता है। अर्थात् जिन पुरुषोंके चन्द्रस्वामी, सूर्यस्वामी, इन्द्रगोप आदि नाम रखे जाते हैं, उनमें न तो चन्द्र और सूर्यका स्वामीपना पाया जाता है और न इन्द्र उनका रक्षक ही होता है,। अतः ये नाम नोगौण्यपद कहे जाते हैं। दंडी, छत्री, मौली, गर्भिणी और अविधवा इत्यादि नाम आदानपद हैं, क्योंकि यह (१) "णामोवक्कमो दसविहो"-ध० आ०५०५३८ । 'णामस्स दस ढाणाणि भवंति । तं जहा-गोण्णपदे णोगोण्णपदे आदाणपदे पडिवक्वपदे अणादियसिद्धंतपदे पाधण्णपदे णामपदे पमाणपदे अवयवपदे संजोगपदे चेदि ।"-ध० सं०प०७४।ध० आ० ५० ५३८ । “से कि दसणामे पण्णत्ते ? तं जहा-गोण्णे. ..."अन० १३०। (२) गणेण णिप्पण्णं गोणं, जोगणेण णिप्पण्णं णोगोण्णं । जहा-णयरसण्णाओ बड़माणजिणिदस्स सव्वण्णुवीयरायअरहंतजिणादिसण्णाओ चंदसामी. -अ०, आ०, गुणेण णिप्पण्णं गोण्णं (७० १२) दिणयर-ता०, स० । 'गणेण णिप्पण्णं गोण्णं जहा सूरस्स तवणभक्खरदिणयरसण्णा, वड्डमाणजिणिदस्स सब्वप्रणवीयरायअरहंतजिणादिसण्णाओ। चंदसामी सूरसामी इंदगोओ इच्चादिसण्णाओ णोगोण्णपदाणि, णामिल्लए पूरिसे सहत्थाणुवलंभादो ."-ध० आ० प०५३८ । “गुणानां भावो गौण्यम्, तदगौण्यं पदं स्थानमाश्रयो येषां नाम्नां तानि गौण्यपदानि । यथा-आदित्यस्य तपनो भास्कर इत्यादीनि नामानि ।"-ध० सं०पृ० ७४ । ध० आ० ५० ५३८ । "खमई त्ति खमणो तवइ त्ति तवणो जलइ त्ति जलणो पवइ त्ति पवणो से तं गोण्णे । गणाज्जातं गौणं, क्षमते इति क्षमण इति ।"-अनु० चू०, हरि०, सू० १३० । “गुणैनिष्पन्नं गौणं यथार्थमित्यर्थः"-अन०म० त० १३० । "गुणनिष्पन्नं गोण्णं.."-पिंड० भा० गा० १। (३) "नोगौण्यपदं नाम गणनिरपेक्षमनन्वर्थमिति यावत् । तद्यथा चन्द्रस्वामी.."-ध० सं० पृ० ७४ । ध० आ० ५० ५३८ । 'गणनिष्पन्नं यन्न भवति तन्नोगौणम् अयथार्थमित्यर्थः । अकुंते सकुंते इत्यादि । अविद्यमानकुन्ताख्यप्रहरणविशेष एव सकुन्त ति पक्षी प्रोच्यते इत्ययथार्थता ."-अनु० म०, हरि० सू० १३० । (४) "आदानपदं नाम आत्तद्रव्यनिबन्धनम् ।"-ध० सं०पू० ७५। "आदीयते तत्प्रथमतया उच्चारयितुमारभ्यते शास्त्राद्यनेनेत्यादानं तच्च तत्पदं च आदानपदम् । शास्त्रस्याध्ययनोद्देशकादेश्चादिपदमित्यर्थः, तेन हेतुभूतेन किमपि नाम भवति, Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001407
Book TitleKasaypahudam Part 01
Original Sutra AuthorGundharacharya
AuthorFulchandra Jain Shastri, Mahendrakumar Shastri, Kailashchandra Shastri
PublisherBharatiya Digambar Sangh
Publication Year1944
Total Pages572
LanguagePrakrit, Sanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari, Agam, Canon, Karma, H000, & H999
File Size14 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy