________________
SETUBANDHA .
193 Kula says कथं रावणं हत्वा सीतामानयामीति चिन्तितः अर्थः लब्ध इव यस्मिन् गमने तत् चिन्तितलब्धार्थमिव । एतेन सोत्साहत्वमुक्तम् । भ्रूसंचारेण भ्रुकुटिरचनया सूचितामर्षरसं गमनं रामहृदये.......विषमिव निहितं रामेण हृदि कृतमित्यर्थः .
48. K says तदानीं तस्य रामालोकनस्य भावविशेषाः केचिदभूवन् । कथम् -तस्य दृष्टिः लक्ष्मणमुख शोभेव प्राप। अतिवात्सल्यात स्निग्धा दृष्टिः शोभेव आरोहति स्म। तया दृष्टया लक्ष्मणमुख प्रसन्नमशोभतेत्यर्थः । हरिपतेः सुग्रीवस्य विकटमुरः वनमालेव प्राप। साहाय्यकं करिष्टयतस्तस्य वक्षःस्थलं वनमालेव अलंचकारेत्यर्थः। वीरपुरुषस्य वक्ष एव भरसहमिति वक्षःस्थल संभावयामास। वनमाला नाम कुसुमवान् वीरुद्विशेषः । पवनतनयं कीतिरिव प्राप। कृतकार्यमिव आगतं हनूमन्तं कीर्तिरिव भूत्वा व्याप्नोदित्यर्थः । बलानि वानरसैन्यानि आज्ञेव गमनाज्ञेव प्रापत् । सा दृष्टिरेव सैन्यानि गन्तुमाज्ञापयामासेत्यर्थः । एवमालोकनानन्तरमेव तैरिणितज्ञैः सह रामः प्रयाणमकरोदित्याह-(see next verse). MY says एकापि दृष्टिः तद्विषयरूपभेदेन अनेकरूपेव व्यलगदित्यर्थः . ___Kula says रामस्य दृष्टिः लक्ष्मणमुखं valaggai (for vilaggal) आरोहति । लक्ष्मणमुखमनेन अवलोकितमित्यर्थः । लक्ष्मणस्य च गमनोत्साहवतः प्रथम दृष्टया संभावितस्य मुखप्रसादोदयात् दृष्टिः शोमेव भवति । ततोऽभिमतानुवचनात सानुरागा दृष्टिः वनमालेव...... सुग्रीवस्य विकटं सौहार्दायतनम् ठरो(ब्यानोति !)। सा च तस्य वनमालेव हृदयोल्लासहेतुत्वात * । कार्यमिदमनेन कृतं करिष्यते चेति प्रसादविशदा गुणोत्कर्ष ख्यापयन्ती कीर्तिरिव पवनतनयम् । सज्जीभवेति आज्ञेव (बलानि), दृष्टिपातदर्शना(नन्तर)मेव तेषां गमनोद्यमदर्शनात् .
- Jagaddhara in his comm. on Sarasvati - kanthabharana 4.19 where this verse is quoted says सुग्रीवस्य विस्तीर्णमुरः सा विलगति वनमालेव पौरुषाध्यवसायनिमित्तम ,....... ....वनमालेव प्रमाणावसरे प्रभुणा सुग्रीवाय प्रसादीकृतेति भावः। आपादप्रवणां मालां वनमालेति तां विदुः' इति शाश्वतः.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org