________________
મૂલ સંસ્કૃત અને ગુજરાતી અનુવાદ
૨૧૩
68. ननु दृष्टान्तोऽप्यनुमानाङ्गतया प्रतीतः । तत् कथं साध्यसाधने एवानुमानाङ्गमुक्ते न दृष्टान्तः ?, इत्याह
न दृष्टान्तोऽनुमानाङ्गम् ॥१८॥
――
68.2151 - દૃષ્ટાન્ત પણ અનુમાનના અંગ તરીકે પ્રતીત થાય છે, [પરંપરાથી પ્રસિદ્ધ છે.] તો પછી આપે સાધ્ય અને સાધન બેને જ અનુમાનનાં અંગ કેમ કહ્યાં છે અને દૃષ્ટાન્તને અનુમાનનું અંગ કેમ નથી કહ્યું ? આના ઉત્તરમાં આચાર્ય કહે છે દેષ્ટાન્ત અનુમાનનું અંગ નથી. (૧૮)
69. ‘दृष्टान्तः’ वक्ष्यमाणलक्षणो नानुमानस्य 'अङ्गम्' कारणम् ॥१८॥ 69. દૃષ્ટાન્તનું લક્ષણ હવે પછી આપવામાં આવશે. તે અનુમાનનું અંગ અર્થાત્ झरा नथी. (१८)
70. कुत इत्याह
साधनमात्रात् तत्सिद्धेः ॥१९॥
70. प्रेम ? तेना उत्तरमा मायार्य हे छे
તેનું કારણ એ છે કે એકલા સાધનથી જ અનુમાનની સિદ્ધિ થઈ જાય છે. (૧૯) 71. दृष्टान्तरहितात्साध्यान्यथानुपपत्तिलक्षणात् 'साधनात्' अनुमानस्य साध्यप्रतिपत्तिलक्षणस्य भावान्न दृष्टान्तोऽनुमानाङ्गमिति ।
71. તેનું કારણ એ છે કે જે સાધન દૃષ્ટાન્ત રહિત છે પરંતુ સાધ્ય સાથે અન્યથાનુપપત્તિનો (અવિનાભાવનો) સંબંધ ધરાવે છે તેનાથી જ અનુમાનની (સાધ્યના જ્ઞાનની) સિદ્ધિ થઈ જાય છે, એટલે દૃષ્ટાન્ત અનુમાનનું અંગ નથી.
72. स हि साध्यप्रतिपत्तौ वा अविनाभावग्रहणे वा, व्याप्तिस्मरणे वोपयुज्येत ? । न तावत् प्रथमः पक्षः, यथोक्तादेव हेतोः साध्यप्रतिपत्तेरुपपत्तेः । नापि द्वितीयः, विपक्षे बाधकादेवाविनाभावग्रहणात् । किंच, व्यक्तिरूपो दृष्टान्तः । स कथं साकल्येन व्यातिं गमयेत् ? व्यक्त्यन्तरेषु व्याप्त्यर्थं दृष्टान्तान्तरं मृग्यम् । तस्यापि व्यक्तिरूपत्वेन साकल्येन व्याप्तेरवधारयितुमशक्यत्वादपरापरदृष्टान्तापेक्षायामनवस्था स्यात् । नापि तृतीयः, गृहीतसम्बन्धस्य साधनदर्शनादेव व्याप्तिस्मृतेः । अगृहीतसम्बन्धस्य दृष्टान्तेऽप्यस्मरणात् उपलब्धिपूर्वकत्वात् स्मरणस्येति ॥ १९ ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
