________________
લલિત વાદ્રય
.
૫૨૭
પ્રમેયકમલમાર્તડમાં આ કાવ્યનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. વાદિરાજે પોતાના પાર્શ્વનાથચરિતમાં (સન્ ૧૦૨૫) કિસન્ધાનની પ્રશંસામાં નીચેનો શ્લોક લખ્યો છે.
अनेकभेदसन्धानाः खनन्तो हृदये मुहुः ।
बाणा धनंजयोन्मुक्ताः कर्णस्येव प्रियाः कथम् ॥ અર્થાત્ અનેક (બે) પ્રકારના સન્ધાન (નિશાન અને અર્થ)વાળાં અને હૃદયમાં વારંવાર ભોંકાનારાં ધનંજય (અર્જુન અને ધનંજય)નાં બાણ (અને શબ્દ) કર્ણને (કુન્તીપુત્ર કર્ણ અને કાનોને) કેમ પ્રિય હોય ?
આ જ રીતે કન્નડ કવિ દુર્ગસિહે (સન્ ૧૦૨૫ આસપાસ) પોતાના ગ્રન્થ પંચતત્રમાં ધનંજય અને તેના રાઘવપાંડવીય કાવ્યનું સ્મરણ કર્યું છે. બીજા કન્નડ કવિ નાગવર્માએ (સનું ૧૦૯૦ આસપાસ) પણ પોતાના ગ્રન્થ “છન્દોમ્બધિમાં ધનંજયનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. - ધનંજય અને દ્વિસન્તાનની પ્રશંસામાં મહાકવિ રાજશેખરે (સનું ૯૦૦ આસપાસ) એક શ્લોક નીચે મુજબનો લખ્યો છે (તેનો સંગ્રહ ૧૨મી સદીના જ©ણે પોતાની “સૂક્તિમુક્તાવલિ'માં કર્યો છે) :
द्विसन्धाने निपुणतां सतां चक्रे धनंजयः ।
यया जातं फलं तस्य सतां चक्रे धनंजयः ॥ ધનંજયે સિન્ધાનમાં જે નિપુણતા પ્રાપ્ત કરી તેનાથી તેને સજ્જનોના સમૂહમાં ધન અને જયરૂપ ફળ પ્રાપ્ત થયું.
ધનંજયે પોતાની કોઈ કૃતિમાં પોતાના સમયનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી કર્યો પરંતુ . ઉપર્યુક્ત ઉલ્લેખો તેમના સમયનિર્ણયમાં અવશ્ય સહાયતા કરે છે.
ધનંજયની ઉત્તરાવધિ રાજશેખર, ભોજ, પ્રભાચન્દ્ર, વાદિરાજ વગેરે દ્વારા કરવામાં આવેલા ઉલ્લેખો ઉપરથી ૧૦મી સદી પહેલાંની બંધ બેસે છે કારણ કે તે સદી સુધીમાં તે પૂર્ણ ખ્યાતિ પામી ચૂક્યા હતા. અા ઉત્તરાવધિને વધુ સીમિત કરવા માટે વધુ એક પ્રમાણ છે. તેમના એક ગ્રન્થ “અનેકાર્થનામમાલાના એક પદ્યનું ઉદ્ધરણ નવમી સદીના આચાર્ય વીરસેને (સન્ ૮૧૬) પોતાની ધવલા ટીકામાં આપ્યું છે. તે પદ્ય નીચે આપ્યું છે :
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
