________________
વિધિ-વિધાન, કલા, મંત્ર, તંત્ર, પર્વ અને તીર્થ
૩૦૭ આ ગ્રન્થના અન્ને ગુણરત્નાકરસૂરિ, જગચ્ચન્દ્રસૂરિ, શ્યામાચાર્ય, હરિભદ્રસૂરિ અને હેમચન્દ્રસૂરિ દ્વારા રચિત ભિન્ન ભિન્ન પ્રતિષ્ઠાકલ્પોનો આધાર લીધો હોવાનો અને વિજયદાનસૂરિની સમક્ષ તેમની સાથે મેળવી લીધો હોવાનો ઉલ્લેખ છે. પ્રતિષ્ઠાસારસંગ્રહ
વસુનન્દીએ લગભગ ૭૦૦ શ્લોકોમાં આની રચના કરી છે. આ છે વિભાગોમાં વિભક્ત છે. આ કૃતિનો ઉલ્લેખ આશાધરે જિનયજ્ઞકલ્પમાં કર્યો
ટીકા – આના ઉપર એક સ્વોપજ્ઞવૃત્તિ છે. જિનયજ્ઞકલ્પ
આની રચના આશાધરે વિ.સં.૧૨૮૫માં કરી છે. તેને પ્રતિષ્ઠાકલ્પ યા પ્રતિષ્ઠાસારોદ્ધાર પણ કહે છે. તેમાં વસુનદીની આ વિષયની પ્રતિષ્ઠાસારસંગ્રહ નામની કૃતિનો ઉલ્લેખ છે. રત્નત્રયવિધાન
આ પણ આશાધરની કૃતિ છે. તેને “રત્નત્રયવિધિ' પણ કહે છે. તેનો ઉલ્લેખ આશાધરે ધર્મામૃતની પ્રશસ્તિમાં કર્યો છે. સૂરિમંત્ર
આના સંબંધમાં વિધિમાર્ગપ્રપા (પૃ.૬૭)માં કહ્યું છે કે આ સૂરિમ7 મહાવીરસ્વામીએ ગૌતમસ્વામીને ૨૧૦૦ અક્ષરપ્રમાણ કહ્યો હતો અને તેમણે (ગૌતમસ્વામીએ) તે મત્રને ૩૨ શ્લોકોમાં ગૂંથ્યો હતો. તે ધીમે ધીમે ઘટતો જાય છે અને દુ:પ્રસહ મુનિના સમયમાં તે અઢી ગ્લોકપ્રમાણ રહેશે.
આ મંત્રમાં પાંચ પીઠ છે : ૧. વિદ્યાપીઠ, ૨. મહાવિદ્યા – સૌભાગ્યપીઠ, ૩. ઉપવિદ્યા – લક્ષ્મીપીઠ, ૪. મંત્રયોગ – રાજપીઠ, અને ૫. સુમેરુપીઠ.
૧. મૂળ કૃતિનો કોઈએ ગુજરાતી અનુવાદ કર્યો છે. સોમચંદ હરગોવિંદદાસ અને છબીલદાસ કેસરીચંદ
સંઘવી આ મૂલ કૃતિના સંયોજક અને પ્રકાશક છે. તેમણે આ ગુજરાતી અનુવાદ વિ.સં.૨૦૧૨માં પ્રકાશિત કર્યો છે. તેમાં જિનભદ્રા, પરમેષ્ઠિમુદ્રા વગેરે ઓગણીસ મુદ્રાઓનાં ચિત્રો આપ્યાં છે. પહેલી પટ્ટિકા ઉપર ચ્યવન અને જન્મકલ્યાણકોનું એક એક ચિત્ર છે અને બીજી ઉપર
કેવલજ્ઞાનકલ્યાણક તથા અંજનક્રિયાનું એક એક ચિત્ર છે. ૨. આ કૃતિ શ્રી મનોહર શાસ્ત્રીએ વિ.સં. ૧૯૭૪માં પ્રકાશિત કરી છે. ૩. આ પ્રકાશિત છે. (જુઓ પછીની ટિપ્પણી)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
