________________
૨૪ ૨
કર્મસાહિત્ય અને આગમિક પ્રકરણ રચનાસમય – પ્રસ્તુત કૃતિની રચના ક્યારે થઈ તેનો તેમાં નિર્દેશ નથી. પરંતુ તેની પૂર્વસીમા દ્વિતીય પ્રસ્તાવના નીચે આપેલા શ્લોકના આધાર પર નક્કી કરી શકાય છે :
नाञ्चलो मुखवस्त्रं न न राका न चतुर्दशी ।
न श्राद्धादिप्रतिष्ठा वा तत्त्वं किन्त्वमलं मनः ॥ २४ ॥ આ શ્લોકમાં નીચે જણાવેલા મતાન્તરોનો ઉલ્લેખ છે : -
૧. “અંચલ મત પ્રતિક્રમણ કરતી વખતે વસ્ત્રનો છેડો મુખની આગળ રાખે છે, તો અન્ય મત મુખવસ્તિકા (મુહપત્તિ) રાખવાનો આગ્રહ રાખે છે.
૨. એક મત અનુસાર પાક્ષિક પ્રતિક્રમણ પૂનમે કરવું જોઈએ, તો બીજા મત અનુસાર ચૌદશે.
૩. એક મત અનુસાર શ્રાવકોએ કરેલી પ્રતિષ્ઠા સ્વીકાર્ય છે, તો બીજા અનુસાર આચાર્યોએ કરેલી પ્રતિષ્ઠા.
આ રીતે અહીં જે મતમતાન્તરોનો નિર્દેશ કરવામાં આવ્યો છે, તેના આધારે આ મતોની ઉત્પત્તિ પછી પ્રસ્તુત કૃતિની રચના થઈ છે એવું ફલિત થાય છે. તેથી આ વિક્રમની બારમી સદીની પહેલાંની રચના નથી. યોગશાસ્ત્ર અથવા અધ્યાત્મોપનિષદ્
આ કૃતિ કલિકાલસર્વજ્ઞ હેમચન્દ્રસૂરિની છે. તે બાર પ્રકાશોમાં વિભક્ત છે. આ પ્રકાશોની પદ્યસંખ્યા ક્રમશઃ ૫૬, ૧૧૫, ૧૫૬, ૧૩૬, ૨૭૩, ૮,
૧. આ મતની ઉત્પત્તિ વિ.સં.૧૧૬૯માં થઈ છે.
૨. આનું પ્રકાશન સન્ ૧૯૧૨માં “જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા'એ કર્યું હતું. તેના પછી આ સભાએ
ધર્મદાસગણીકૃત ઉવએસમાલા (ઉપદેશમાલા) સાથે સન્ ૧૯૧૫માં આને પુનઃ પ્રકાશિત કરી. આ જ સભાએ સ્વોપજ્ઞ વૃત્તિ સાથે આ યોગશાસ્ત્ર સન્ ૧૯૨૬માં છપાવ્યું છે. શાસ્ત્રવિશારદ ધર્મવિજયજીએ (વિજયધર્મસૂરિએ) સ્વોપજ્ઞ વૃત્તિ સાથે એનું જે સંપાદન કર્યું હતું તેનો કેટલોક અંશ “બિબ્લિોથિકા ઈણ્ડિકા'માં પ્રકાશિત થયો. સમગ્ર મૂલ કૃતિ ‘વિજયદાનસૂરીશ્વર ગ્રન્થમાલા'માં સન્ ૧૯૩૯માં પ્રકાશિત થઈ છે. હીરાલાલ હંસરાજકૃત ગુજરાતી અનુવાદ તથા સ્વપજ્ઞ વૃત્તિ (વિવરણ)ના ભાવાર્થ સાથે આ સંપૂર્ણ કૃતિ ભીમસિંહ માણેકે સન્ ૧૮૯૯માં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
